Najpopularniejsze, najpraktyczniejsze, powszechne i, oczywiście, obowiązkowe świadczenie pieniężne na rzecz państwa. Podatek dochodowy – jego obliczanie i odliczanie ulg, odróżnienie przychodu i dochodu, zaliczki PIT – spędzają sen z powiek podatnika. Choć nie taki diabeł straszny jak go malują.
Podatek dochodowy - co to jest
Został sklasyfikowany na podstawie źródła jego poboru. Jak sama nazwa wskazuje stanowi je dochód, czyli przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania. Opodatkowujemy ostateczną wielkość uzyskanego dochodu (najlepiej netto).
Między innymi polskie prawodawstwo wprowadza podział na podatek dochodowy od osób fizycznych i od osób prawnych. Reguły rozliczenia tego pierwszego podają przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa o PIT), o rozliczeniu drugiego traktuje ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (ustawa o CIT).
Podatek dochodowy od osób fizycznych
Określany jest skrótem PIT zaczerpniętym z ang. Personal Income Tax (podatek od dochodów osobistych). Może być rozliczany według stawki progresywnej, na zasadach ogólnych, i w takiej formie dotyczy np. przedsiębiorców, emerytów i rencistów, zatrudnionych na umowę o pracę, zlecenie, o dzieło.
Drugi rodzaj PIT – liniowy – mają prawo wybrać tylko przedsiębiorcy.
Istnieje też m.in. opcja zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych ze stawką 19%. Podlegają mu uzyskane na terenie Polski przychody z kapitałów pieniężnych (z odsetek od wkładów oszczędnościowych i środków na rachunkach bankowych, z wyjątkiem środków pieniężnych związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą, z odsetek i dyskonta od obligacji, z tytułu udziału w funduszach kapitałowych oraz z dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, których podstawą uzyskania są udziały, akcje w spółce mającej osobowość prawną) oraz dochody z tychże kapitałów (z odpłatnego zbycia udziałów w spółkach o osobowości prawnej, odpłatnego zbycia papierów wartościowych i pochodnych instrumentów finansowych, z realizacji praw z pochodnych instrumentów finansowych). Listę kapitałów pieniężnych określa art. 17 ust. 1 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.).
Dla kogo PIT
O możliwość łącznego opodatkowania mają prawo wystąpić z wnioskiem do urzędu skarbowego małżonkowie, ale nie wtedy, gdy chociaż jedno z nich rozlicza się podatkiem liniowym. Natomiast ich przychody mogą pochodzić z różnych źródeł, np. mąż zarabia na najmie albo opłaca ryczałt, a żona rozlicza się według zasad ogólnych. Słowem, taka wspólnota opłaca się, gdy małżonkowie są w innych przedziałach podatkowych - np. jeden osiąga bardzo wysokie dochody albo nie osiąga ich wcale.
Rozliczać można się samodzielne lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko (tzw. rozliczenie wspólnie z dzieckiem).
Obowiązek podatkowy może być:
• nieograniczony. Sprowadza się do opodatkowania całości osiągniętych dochodów każdej osoby zamieszkującej na terytorium Polski. Zgodnie z ustawodawstwem miejsce zamieszkania znajduje się tam, gdzie dana osoba prowadzi interesy osobiste lub gospodarcze albo przebywa w kraju dłużej niż 183 dni w roku podatkowym (art. 3 ust. 1 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, tekst jedn. z 2010 r. nr 51, poz. 307, z późn. zm. – dalej ustawa o PIT);
• ograniczony. Dotyczy osób, które nie zamieszkują na terytorium Polski, ale osiągnęły tu dochód. Rozliczają się wyłącznie od dochodów uzyskanych w naszym kraju (art. 3 ust. 2a ustawy o PIT).
Podatek dochodowy od osób prawnych
Płacą go spółki z osobowością prawną (sp. z o.o., SA), przedsiębiorstwa państwowe, grupy kapitałowe – tylko według 19-proc. stawki liniowej.
Osoby prawne mogą pomniejszyć swój dochód o zwolnienia z podatku, jeśli są to środki przeznaczone na cele statutowe (m.in. na działalność naukową, oświatową, kulturalną, w tym sportową, ochronę zdrowia i pomoc społeczną). Odliczenia dotyczą więc zwykle organizacji i instytucji, np. ochotniczych straży pożarnych, kościołów, placówek oświatowych, ośrodków dobroczynności.
Podatek dochodowy - działalność gospodarcza
Mogłoby się wydawać, że firmy w niczym nie przypominają osób fizycznych w rozumieniu prawa. A jednak one również objęte są podatkiem PIT. Działalność gospodarczą bowiem prowadzą konkretne osoby w pojedynkę lub jako wspólnicy spółek (o ich rodzajach w dalszej części artykułu).
Nie istnieje ustawowa definicja osoby fizycznej, można powiedzieć, że to każda osoba od chwili narodzin do chwili śmierci.
Wspomniana działalność może polegać np. na:
• wytwarzaniu, budowaniu, handlu, świadczeniu usług;
• wykorzystaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych;
• poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż.
Trzeba pamiętać o tym, że działalnością gospodarczą w świetle ustawodawstwa podatkowego będzie taka, w której osoba prowadząca przedsiębiorstwo odpowiada za swoich pracowników, podejmuje decyzje i ponosi ryzyko związane z prowadzeniem firmy.
Jaki jest podatek dochodowy? Prosty i skomplikowany zarazem. Podlegają mu wszystkie osoby fizyczne, w tym prowadzące działalność gospodarczą w formie:
• jednoosobowejoraz spółek:
• cywilnej,
• jawnej,
• partnerskiej,
• komandytowej.
Ale już spółka z ograniczoną odpowiedzialnością czy akcyjna objęte są podatkiem CIT.
PIT przybiera różne formy opodatkowania:
• stawki podatku dochodowego od osób fizycznych na zasadach ogólnych (czyli według skali podatkowej) wynoszą 18% lub 32%. To podstawowa forma opodatkowania dochodów. Jeśli w wyznaczonym terminie nie zostanie zgłoszony wniosek o zastosowanie innego rodzaju rozliczenia, trzeba będzie to zrobić według tych dwóch stawek;
• podatek liniowy PIT. Stopa procentowa zawsze wynosi w nim 19%, niezależnie od uzyskanych dochodów;
• ryczałt ewidencjonowany. Uproszczona forma rozliczenia podatku dochodowego, której stawki zależą od rodzaju wykonywanej działalności;
• karta podatkowa. Najprostszy rodzaj opodatkowania działalności gospodarczej polegający na tym, że kwota podatku pozostaje niezależna od dochodu, a wysokość miesięcznego podatku ustala naczelnik urzędu skarbowego.
Podatek PIT na zasadach ogólnych (czyli według skali podatkowej)
Przy zakładaniu działalności to domyślna, podstawowa forma opodatkowania. Na zasadach ogólnych podatek wylicza się od dochodu.
Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą muszą zapisywać swoje przychody oraz koszty. Podatnicy mogą prowadzić ewidencję w oparciu o podatkową księgę przychodów i rozchodów lub w księgach rachunkowych. Na tej podstawie ustalany jest dochód.
Wysokość podatku dochodowego
Zależy ona głównie od zarobków i od typu zastosowanego odliczenia od podatku.
Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych
Podatek PIT sklasyfikowano w kilku grupach, w zależności od stawki (stopy procentowej). Ta zaś związana jest z formą opodatkowania i liczona od dochodów bądź przychodów.
Ile procent podatku dochodowego obowiązuje?
Przy najpopularniejszym opodatkowaniu progresywnym – według skali podatkowej do 85,528 zł – rozliczamy się według stawki 18%, a po przekroczeniu podstawy 85,528 zł – 32% podatku.
Jeśli płatnik musi zapłacić tzw. podatek solidarnościowy od dochodów ponad 1 mln zł, są one obciążone według stopy 4%.
W opodatkowaniu liniowym stosuje się 19% stawkę.
W ryczałtowym – stopy procentowe: 2%, 3%, 5,5%, 8,5%, 10%, 17%, 20%, zależą od rodzaju wykonywanej działalności.
W opodatkowaniu przychodów z kapitałów pieniężnych lub zysków ze sprzedaży nieruchomości obowiązuje zryczałtowana 19% stawka podatku.
Oprócz stóp związanych z określonymi formami opodatkowania podatnika można obciążyć sankcyjną stawką podatku – 50%. Zgodnie z art. 19 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej ustawa o CIT) dotyczy on transakcji dokonywanych między podmiotami powiązanymi, lecz również transakcji z podmiotami z krajów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową. Sankcje obejmą też podatników CIT, którzy na wniosek organów podatkowych nie okażą dokumentacji cen transferowych. W ciągu 7 dni, licząc od doręczenia żądania, muszą oni przedstawić owe dokumenty.
Inną stawkę podatku trzeba zastosować w związku z dochodami uzyskiwanymi w Polsce przez nierezydentów, jeśli wynika ona z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. A za wyprowadzanie majątku poza granice kraju należy uiścić exit tax według stopy 3% lub 19%.
Kwota wolna a kwota zmniejszająca podatek
Ta pierwsza oznacza wartość zarobku netto, która nie podlega rozliczeniu na rzecz fiskusa.
Natomiast wartość drugiej uzyskalibyśmy po opodatkowaniu kwoty wolnej.
Kwota zmniejszająca podatek maleje wraz ze wzrostem dochodów i w 2019 osiąga:
1 440 zł – dla podstawy podatku, która nie przekracza 8000 zł;
1 440 zł pomniejszone o kwotę obliczoną według wzoru: 883 zł 98 gr × (podstawa obliczenia podatku – 8000 zł) ÷ 5000 zł – dla podstawy podatku wyższej od 8000 zł i nieprzekraczającej kwoty 13 000 zł;
556 zł 02 gr – dla podstawy podatku wyższej od 13 000 zł i nieprzekraczającej kwoty 85 528 zł;
556 zł 02 gr pomniejszone o kwotę obliczoną według wzoru: 556 zł 02 gr × (podstawa obliczenia podatku – 85 528 zł) ÷ 41 472 zł – dla podstawy wyższej od 85 528 zł i nieprzekraczającej kwoty 127 000 zł.
Wysokość kwoty zmniejszającej podatek podlega corocznej weryfikacji przez ministra do spraw finansów publicznych.
Podsumowując, kogo nie dotyczy skala podatkowa:
• rozliczających się liniowo (19%);
• rozliczających ryczałt ewidencjonowany lub kartę podatkową;
• rozliczających prywatnie kapitały pieniężne i prawa majątkowe;
• zbywających nieruchomości i prawa pokrewne;
• uzyskujących przychody z kapitałów pieniężnych;
• uzyskujących dochody ze zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych;
• nierezydentów, którzy nie wybiorą opodatkowania według skali;
• zwycięzców w grach i zakładach, z tytułu przychodu z nagród ze sprzedaży premiowej;
• rozliczających działalność wykonywaną osobiście, gdy kwota uzyskana z tytułu umowy nie przekracza rocznie wartości 200 zł (umowy ryczałtowe);
• emerytów i rencistów, z tytułu świadczeń z byłego zakładu pracy;
• otrzymujących wynagrodzenia za pomoc organom ścigania;
• oszczędzających na więcej niż jednym IKE;
• żołnierzy z tytułu odszkodowań za skrócenie okresu wypowiedzenia służby.
Jak obliczyć podatek dochodowy
Rozliczanie i stawki różnią się między sobą w zależności od danej formy PIT. Przykładem będzie w tym artykule kalkulacja według zasad ogólnych.
Żeby się dowiedzieć, ile wyniesie podatek dochodowy, trzeba m.in. znać podstawę opodatkowania. Oblicza się ją, odejmując od całego przychodu (np. kwoty brutto pensji) składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe oraz koszty uzyskania przychodu, które są zależne od tego, czy pracujemy w mieście, w którym mieszkamy, czy nie.
W działalności gospodarczej sprawa ma się inaczej. Przedsiębiorcy miewają problem z prawidłowym ustaleniem przychodu. Obejmuje on na pewno wartość sprzedanych i wydanych towarów oraz wykonanych usług. Ale często zdarza się, że właściciel firmy otrzymuje płatności z opóźnieniem lub z wyprzedzeniem. Co wtedy? Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o PIT za przychód z działalności gospodarczej uznaje się kwoty należne, nawet jeśli przedsiębiorca ich nie otrzymał, z wyłączeniem sum zwróconych towarów, udzielonych zniżek (zwrot towaru pomniejsza przychód).
W zależności od tego, czy w danym roku podatkowym koszty uzyskania przewyższą sam przychód, czy nie, otrzymamy:
• dochód (gdy po odjęciu od przychodu kosztów jego uzyskania zyskamy nadwyżkę);
• stratę (gdy koszty uzyskania przychodu przewyższą przychód).
Ile wyniesie podatek dochodowy według skali podatkowej
1. Przy dochodzie (w zł) do 85 528 zł – podatek równa się: 18% minus kwota zmniejszająca podatek.
2. Przy dochodzie ponad 85 528 zł – podatek równa się: 15 395 zł 04 gr + 32% nadwyżki ponad 85 528 zł; brak kwoty wolnej od podatku.
Zaliczki na podatek dochodowy
Co miesiąc lub raz na kwartał przedsiębiorca rozliczający się według zasad ogólnych musi obliczać zaliczki (w oparciu o dochód od początku roku i stawki podatku dochodowego od osób fizycznych) i wpłacać je na konto fiskusa – do 20. dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni, natomiast przy rozliczeniu co trzy miesiące – do 20. dnia każdego miesiąca następującego po kwartale, za który jest ona wpłacana.
Na stronie internetowej polskiego rządu płatnik znajdzie następujący schemat wyliczenia zaliczki na podatek dochodowy według zasad ogólnych:
1. „W pierwszej kolejności od kwoty przychodu (liczonego od początku roku) odejmij koszty przez ten okres poniesione. W ten sposób otrzymasz różnicę między przychodami a kosztami, czyli kwotę dochodu.
2. Następnie od uzyskanej kwoty odejmij stratę z lat ubiegłych oraz sumę zapłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, czyli rentowe, emerytalne, chorobowe i wypadkowe (chyba, że wykazałeś je wcześniej, jako koszty). Pamiętaj, że składki na ubezpieczenia społeczne możesz albo zaliczyć do kosztów, albo odjąć od dochodu. Jeśli płacisz składkę na Fundusz Pracy możesz wyłącznie zaliczyć ją do kosztów). Dochód ten możesz pomniejszyć także o inne przysługujące ci odliczenia, np. dokonane darowizny, wydatki na cele rehabilitacyjne. Dochód po odliczeniach zaokrąglij do pełnych złotych. Uzyskasz tym samym podstawę opodatkowania.
3. Jeśli podstawa opodatkowania nie przekracza 85 528 zł, pomnóż podstawę opodatkowania przez 18% stawkę podatku i odejmij 556,02 (kwotę zmniejszającą podatek według skali podatkowej). Gdy twoje dochody przekroczą kwotę 85 528 zł – oblicz nadwyżkę ponad tę kwotę, następnie nadwyżkę przemnóż przez 32% i dodaj do tego wyniku kwotę 15 395,04 zł. Tak obliczonej kwoty zaliczki nie pomniejszaj już o kwotę zmniejszającą podatek.
4. Od uzyskanej kwoty podatku odejmij sumę opłaconych od początku roku składek na ubezpieczenie zdrowotne (odliczeniu podlega 7,75% podstawy wymiaru, zaś cała składka wynosi 9%) i tym samym otrzymasz podatek należny od początku roku.
5. Od kwoty podatku należnego od początku roku odejmij sumę należnych zaliczek za poprzednie miesiące. Uzyskasz tym samym kwotę należnej zaliczki za dany miesiąc/kwartał.
6. Zaliczkę należną za dany miesiąc/kwartał zaokrąglij do pełnych złotych. Uzyskasz kwotę podlegającą wpłacie do urzędu skarbowego”.
Ulgi podatkowe
To one obniżają wartość należności dla fiskusa. Można je odliczać od dochodu lub od kwoty podatku.
Jak zapłacić podatek dochodowy
Od uzyskanego dochodu płaci się wspomniane wcześniej zaliczki na podatek dochodowy do urzędu skarbowego, a na koniec roku trzeba się rozliczyć. Żeby nie płacić wysokiego podatku raz w roku, najlepiej co miesiąc je odprowadzać. Pracodawca pomniejsza wypłacaną pracownikom pensję o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych. Potem do końca lutego powinien dostarczyć im formularz PIT-11, gdzie zawarte są informacje o dochodach, kosztach uzyskania przychodu i zaliczkach.
Należne zaliczki na podatek dochodowy - zasady ogólne
Pierwszą zaliczkę wpłaca się dopiero wtedy, gdy dochód przekroczy kwotę wolną od podatku. W zależności od wybranej formy opodatkowania osoba prowadząca działalność będzie miała określone odmienne warunki oraz terminy odprowadzania zaliczek:
• miesięcznie – za poprzedni miesiąc do 20. dnia każdego miesiąca. Nie trzeba uiszczać zaliczki za grudzień, jeżeli przed 20 stycznia złożone zostało roczne zeznanie PIT-36 i wpłacony obliczony podatek;
• kwartalnie – to rodzaj bonusu dla małych podatników (osoby, które rozpoczynają działalność lub których przychód w poprzednim roku podatkowym nie przekroczył równowartości 1 200 000 euro). Zaliczki wpłaca się do 20. dnia miesiąca następującego po zakończeniu kwartału. Za ostatni kwartał nie trzeba płacić, jeżeli złożyło się deklarację PIT-36 przed 20. stycznia i wpłaciło obliczony podatek. O kwartalnych wpłatach zaliczek powinno się poinformować właściwego naczelnika urzędu skarbowego do 20. lutego (gdy rozpoczynają działalność z początkiem roku) lub nie później niż w dniu poprzedzającym dzień rozpoczęcia działalności. O rezygnacji z tej metody również musi wiedzieć urząd skarbowy.
Podatek dochodowy. Jaki pit obowiązuje?
Podatnicy są zobowiązani, by składać formularz deklaracji PIT raz w roku do urzędu skarbowego (do 30 kwietnia deklaracje PIT-36, PIT-37, PIT-36L, PIT-38, PIT-39, PIT-40A). To dokument urzędowy i informacja dla państwa o kwotach przychodów, kosztów, zaliczek, dochodu, ulg i odliczeń, metod i form opodatkowania, z jakich podatnicy korzystali w danym okresie rozliczeniowym. Deklaracje PIT są zmieniane w zależności od zmian w przepisach.
Należy wypełnić odpowiedni druk w zależności od źródła pochodzenia przychodów. Składa się go w urzędzie skarbowym, właściwym ze względu na miejsce zamieszkania.
Aktualnie obowiązujące druki deklaracji PIT za 2018:
PIT-37, PIT-36, PIT-36L, PIT-38, PIT-28, PIT-40A, PIT-39, PIT-6, PIT-16A, PIT-16, PIT-19A, PIT-14, PIT-16,
Załączniki do deklaracji PIT:
PIT/B, PIT/TP, PIT/MIT PIT/BR, PIT/DS, PIT/D, PIT/M, PIT/O, PIT/Z, PIT/ZG, PIT/CFC, SSE-R, PIT-2K.
Pozostałe druki PIT:
PIT-4R, PIT-11, PIT-8C, PIT-8AR, PIT-R, PIT-2, PIT-2A, PIT-3
Deklaracja PIT jest podstawą do zapłaty podatku lub domagania się zwrotu nadpłaty wynikającej z nadwyżki wpłaconych zaliczek na podatek ponad wartość podatku wynikającego z rocznej deklaracji PIT. Rozliczenie podatku musi być przeprowadzone w odpowiedni sposób oraz w odpowiedniej formie. Powinno zostać opatrzone podpisem. W przypadku deklaracji wysyłanych elektronicznie – jest nim zestaw danych autoryzacyjnych identyfikujących podatnika przed organem skarbowym. Można również wysłać PIT opatrzony podpisem elektronicznym. Deklarację podatkową ma prawo złożyć pełnomocnik (wymagana forma pisemna zgłaszana przez podatnika na formularzu urzędowym).
