Uciążliwe warunki pracy – kiedy mamy z nimi do czynienia? W jaki sposób określa się w Polsce uciążliwość pracy? Czym różnią się czynniki szkodliwe i uciążliwe dla zdrowia?
Czynniki uciążliwe — co to jest?
W Kodeksie pracy wielokrotnie spotkać można pojęcie pracy w warunkach uciążliwych. Niestety żaden przepis precyzyjnie nie mówi o tym, które elementy można uznać bezwzględnie za czynniki szkodliwe i uciążliwe na stanowisku pracy. W orzecznictwie oraz praktyce przyjęło się rozumienie tych terminów jako takich, które w widoczny i dający się obiektywnie stwierdzić sposób wpływają na organizm, przekraczając granice jego obciążenia optymalnego. Nie może to być zaś subiektywna ocena jednostki.
Czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe dokładnie opisują polskie normy (PN-N-18004:2001.). I tak:
• Czynniki niebezpieczne w pracy to takie, których oddziaływanie na pracującego może prowadzić do urazu.
• Czynniki szkodliwe to takie, których oddziaływanie może prowadzić do schorzenia
• Czynniki uciążliwe to takie, których działanie może spowodować pogorszenie się samopoczucia lub nadmierne zmęczenie, ale które nie powodują trwałego pogorszenia stanu zdrowia pracownika.
Szczególnie uciążliwe warunki pracy zostały opisane w ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656). Zawiera ona definicje pracy w szczególnych warunkach oraz o szczególnym charakterze.
Szczególne warunki pracy – definicja
Według ustawy, szczególne warunki pracy związane są z czynnikami ryzyka, które z wiekiem w dużym stopniu mogą spowodować trwały uszczerbek na zdrowiu. Są to prace wykonywane w określonych warunkach (np. prace pod ziemią, na i pod wodą, w powietrzu) oraz związane z określonymi procesami technologicznymi, w których czynniki szkodliwe i uciążliwe nie są możliwe do wyeliminowania (np. podwyższone ciśnienie, prace w gorącym bądź zimnym mikroklimacie).
Czynniki uciążliwe w środowisku pracy
Czynniki szkodliwe i uciążliwe dla zdrowia występujące na stanowisku pracy mogą należeć do jednej z trzech grup zagrożeń:
• czynniki fizyczne (mikroklimat miejsca pracy, hałas, drgania mechaniczne),
• biologiczne czynniki (np. wirusy, grzyby, bakterie),
• chemiczne czynniki (pyły, gazy, dym, opary, które dostają się do organizmu drogą wziewną oraz poprzez skórę lub przewód pokarmowy).
Oddziaływanie jedynie czynników uciążliwych nie przyczyni się do pojawienia się choroby, ale sprawia, że zatrudniony jest mniej wydajny. Jednocześnie może zdarzyć się tak, że ze względu na istnienie czynników uciążliwych, podwładny będzie bardziej podatny na wypadek przy pracy (np. ze względu na zbyt duże zmęczenie, straci koncentrację i spadnie z rusztowania). Za uciążliwe czynniki coraz częściej uważa się również obciążenie psychiczne i stres.
Czynniki szkodliwe występujące w środowisku pracy mogą przynieść szkodę bezpośrednio i natychmiast (np. poparzenie się odczynnikiem chemicznym) lub w szerszej perspektywie czasowej, jeśli pracownik narażony jest na ich działanie przez dłuższy okres (np. alergie, choroby skórne, astma czy pylice).
Czynniki uciążliwe przy pracy z komputerem
Wprawdzie praca przy komputerze nie należy do szczególnie ciężkich czy niebezpiecznych, ale na takim stanowisku również występują czynniki szkodliwe lub uciążliwe dla zdrowia.
Główne czynniki uciążliwe dla zdrowia podczas pracy przy komputerze związane są z wymuszoną pozycją ciała. Wiąże się to też z ciągłym wpatrywaniem się w monitor. Zasady pracy oraz czynniki uciążliwe przy pracy z komputerem opisuje Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. W rozporządzeniu można znaleźć szczegółowy opis wyposażenia stanowiska pracy przeznaczonego do pracy przy komputerze oraz warunki oświetlenia i wilgotności w pomieszczeniu.
Czynniki uciążliwe na stanowisku pracy biurowej
Praca przy komputerze, to przede wszystkim praca biurowa. Wymuszona pozycja ciała oraz obciążanie narządu wzroku to jednak nie wszystkie zagrożenia, z którymi spotykamy się w biurach. Warto pamiętać również o tym, że na komfort pracy wpływa stan budynku i jego mikroklimat, hałas oraz czynniki mogące spowodować wypadek (np. śliskie powierzchnie, uszkodzone wykładziny, brak bezpiecznego dostępu do sprzętu czy dokumentów).
Czynniki uciążliwe — BHP
Czynniki uciążliwe na stanowisku pracy według zasad BHP należy zawsze rozpatrywać w kontekście wykonywanej pracy. Ten sam czynnik dla jednego pracownika będzie jedynie uciążliwy, ale dla innego będzie już czynnikiem szkodliwym bądź niebezpiecznym. Na przykład, nieodpowiednie oświetlenie przy pracy przy komputerze będzie pracownika męczyć (czynnik uciążliwy), ale jeśli pracownik pracuje przy maszynie tnącej, to nieodpowiednie oświetlenie może sprawić, że osoba zatrudnina nie zauważy tnącego elementu i obetnie sobie palec (czynnik niebezpieczny).
Identyfikacja tego, czy w danym miejscu pracy występują warunki szkodliwe i uciążliwe, należy do zadań służby BHP i osób organizujących pracę. Wymaga się również konsultacji z załogą.
Uciążliwe warunki pracy – wykaz dotyczący kobiet (głównie ciężarnych i karmiących) znajduje się w załączniku Rozporządzenie Rady Ministrów z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet. Listę prac wzbronionych młodocianym ze względu na ciężkie warunki pracy można znaleźć w Rozporządzeniu Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac.
