Urlop wypoczynkowy to niezbywalne prawo każdego pracownika. Jego wymiar uzależniony jest od stażu pracy - może wynosić 20 lub 26 dni w roku. Co jednak w sytuacji, gdy nie zostanie on wykorzystany? Czy pracodawca może wysłać pracownika na przymusowy urlop? Czy ma prawo żądać, by podwładny wykorzystał go w konkretnym terminie?
Przymusowy urlop - kiedy?
Ile razy zastanawiałeś się, czy pracodawca może wysłać pracownika na urlop? Być może sam nie raz stanąłeś w obliczu sytuacji, kiedy pracodawca wysyła na urlop bez twojej zgody. Czy robi to zgodnie z prawem? To zależy. Generalnie przełożony nie ma prawa wysłać podwładnego na przymusowy urlop. Od tej reguły jest jednak pewne odstępstwo.
Zdarzają się okoliczności, które uprawniają pracodawcę do wysłania pracownika na urlop w terminie przez siebie wyznaczonym. Kiedy jest to możliwe? W jakiej sytuacji przełożony ma prawo wskazać podwładnemu termin wypoczynku? Czy pracodawca może wysłać pracownika na urlop w okresie wypowiedzenia? W tym przypadku szef ma pełną dowolność - może uzgodnić z podwładnym, że ten pracuje przez cały okres wypowiedzenia, a za niewykorzystany urlop otrzyma ekwiwalent pieniężny lub też nakazać mu wykorzystanie przysługujących dni wolnych. W świetle prawa może on bez uzgodnienia z pracownikiem wyznaczyć termin, w którym ten będzie musiał odebrać niewykorzystane dni na wypoczynek. Ile ich będzie? Te, w okresie wypowiedzenia, naliczane są proporcjonalnie do okresu przepracowanego u pracodawcy w danym roku kalendarzowym.
Czy pracodawca może wysłać pracownika na urlop?
Przymusowy urlop wypoczynkowy w świetle prawa nie powinien mieć miejsca. Zmuszenie pracownika do urlopu jest poważnym naruszeniem jego praw. Wobec tego, wydawać by się mogło, że w tej kwestii to osoba zatrudniona jest na wygranej pozycji - sama może decydować, kiedy wykorzysta przysługujące jej dni na odpoczynek. Ale czy rzeczywiście? Nie do końca.
W tym miejscu warto wspomnieć o sytuacjach, kiedy to pracodawca może odmówić urlopu. Pamiętajmy, że wszelkie terminy urlopów powinny być z nim wcześniej uzgadniane. To właśnie w tym celu tworzy się między innymi coroczny plan urlopów. Może się jednak zdarzyć, że przełożony nie wyrazi zgody na odpoczynek pracownika w danym terminie i nie podpisze wniosku urlopowego. Ma do tego pełne prawo. Tak, jak pracodawca nie może wysłać pracownika na urlop bez jego zgody, tak nie musi zaakceptować wybranego przez niego terminu. Na tym jednak sprawa się nie kończy, bowiem uniemożliwienie pracownikowi wypoczynku także byłoby naruszeniem jego praw. Optymalnym rozwiązaniem w takiej sytuacji będzie zatem wspólne uzgodnienie terminu urlopu odpowiadającego obu stronom.
Przymusowy urlop - Kodeks pracy
Urlop wypoczynkowy to prawo i przywilej każdego pracownika. Ten jednak jest zobowiązany do wykorzystania go w danym roku kalendarzowym lub najpóźniej do 30. września roku następnego. Zasadniczo pracodawca nie może wysłać pracownika na przymusowy urlop bezpłatny, ale tak jak wspomnieliśmy - jest od tego pewien wyjątek regulowany przepisami Kodeksu pracy. To w nim znajdziemy zapis, że pracownik ma obowiązek wykorzystać urlop wypoczynkowy w okresie wypowiedzenia. Jest to jedyna sytuacja, w której przełożony może wysłać pracownika na urlop bez jego zgody.
Przymusowy urlop zaległy - czy jest możliwy?
Problematyczną kwestią jest także ta związana z urlopem zaległym. Co w sytuacji, kiedy zatrudniony nie wykorzystał przysługującej mu puli dni wolnych? Czy pracodawca może wysłać pracownika na urlop zaległy? Tutaj odpowiedź nie jest już taka oczywista.
O ile stanowisko Departamentu Prawnego Generalnego Inspektora Pracy mówi, że zmuszenie pracownika do urlopu zaległego jest niezgodne z prawem, o tyle już Sąd Najwyższy twierdzi, że pracodawca może wysłać pracownika na zaległy urlop, nawet gdy ten nie wyraża na to zgody. Wcześniej jednak musi poinformować podwładnego o zaległym urlopie i nakazać jego wykorzystanie do 30. września następnego roku kalendarzowego. W przeciwnym razie dojdzie do naruszenia przepisów Kodeksu pracy, za co przedsiębiorcy grozi kara grzywny nawet do 30 tysięcy złotych. Jeśli mimo upomnień pracownik urlopu nie wykorzysta, może liczyć się z karą za nieprzestrzeganie ustalonego porządku pracy, nałożoną przez pracodawcę.