Co wiemy o stresie i dlaczego warto znać styl, w jakim sobie z nim radzimy?
Podczas tegorocznych Targów Praca.pl, wśród stanowisk doradczych można było znaleźć Pracownię Różnic Indywidualnych, zespół psychologów zajmujących się psychodiagnostyką, czyli badaniem kompetencji miękkich w procesie selekcji i rekrutacji (zarówno po stronie kandydata – raporty kompetencji do CV, jak i firmy). Uczestnicy mieli możliwość bezpłatnie zbadać swój styl radzenia sobie ze stresem za pomocą profesjonalnego narzędzia psychologicznego.
Życie w stresie
Nie jest możliwym, aby być zupełnie odpornym na trudne sytuacje. Czynniki, które je wywołują są wszechobecne i nieuniknione. Stres jest więc nieodłącznym elementem życia każdego z nas. W przypadku kariery, spotykamy się z nim zarówno aplikując na stanowisko (oczekiwanie po wysłaniu CV, rozmowa kwalifikacyjna), pracując, awansując (czy sobie poradzę?), tracąc przywileje, a nawet zmieniając pracę (dylematy dotyczące nowej pracy i problemy z odejściem z obecnej). Z tego powodu większe znaczenie od ich identyfikacji stresorów, ma aktywność, którą podejmuje każdy z nas w celu poradzenia sobie z trudną sytuacją i zmniejszenie odczuwanego stresu - jest to tak zwane radzenie sobie ze stresem. Ludzie jednak różnią się między sobą sposobami, w jaki dążą do usunięcia lub redukcji napięcia. Wyróżniamy trzy style radzenia sobie ze stresem: styl skoncentrowany na zadaniu, styl skoncentrowany na emocjach i styl skoncentrowany na unikaniu. Styl jest tu rozumiany jako typowy dla danej osoby sposób zachowania w różnych sytuacjach stresowych, będący zbiorem strategii, czyli konkretnych, podejmowanych i uruchamianych działań oraz reakcji.
Radzenie sobie ze stresem – ale w jakim stylu?
Styl skoncentrowany na zadaniu charakteryzuje osoby, które w sytuacjach trudnych skupiają się na różnego rodzaju działaniach. Osoby o wysokich wynikach mają tendencję do podejmowania wysiłków mających na celu rozwiązanie problemu, zarówno poprzez próbę zmiany sytuacji, jak i jej poznawcze przekształcenie (np. myślenie o problemie i możliwych rozwiązaniach). Osoby takie charakteryzują się przede wszystkim skupieniem na zadaniu i planowaniem wyjścia z trudnego położenia. Jest to styl korzystny w sytuacjach, na które mamy wpływ.
Styl skoncentrowany na emocjach jest charakterystyczny dla osób, które w trudnych sytuacjach mają tendencję do koncentracji na sobie i swoich przeżyciach emocjonalnych (np. poczucie winy, złość), jak i odczuwania napięcia. Osoby takie mają ponadto tendencję do fantazjowania i myślenia życzeniowego („będzie dobrze”). Koncentracja na własnych przeżyciach ma na celu zmniejszenie napięcia emocjonalnego związanego z sytuacją stresową. Działanie takie może mieć jednak zupełnie odwrotny efekt, powodujący wzrost napięcia lub przygnębienie. Jest to styl korzystny w sytuacjach, na które nie mamy wpływu.
Styl skoncentrowany na unikaniu charakteryzuje osoby, które w trudnych sytuacjach mają tendencję do wystrzegania się myślenia, przeżywania i doświadczania tej sytuacji. Jest to styl korzystny w okolicznościach, na które nie mamy wpływu. Styl skoncentrowany na unikaniu może przyjmować dwie formy:
- Angażowanie się w czynności zastępcze takie jak oglądanie telewizji, spanie, objadanie się, myślenie o sprawach przyjemnych, pójście na zakupy, napicie się alkoholu i wiele innych czynności, mających na celu unikanie myślenia o problemie.
- Poszukiwanie kontaktów towarzyskich czyli spotykanie się ze znajomymi, rozmowa z zaufaną osobą, poszukiwanie wsparcia społecznego, bliskości i zrozumienia.
W badaniu wzięło udział 119 osób (87 kobiet i 32 mężczyzn) w wieku od 18 do 62 lat (w przeważającej części były to jednak osoby w wieku około studenckim). Analiza wyników uzyskanych przez uczestników Targów Praca.pl wykazała, że niemalże 1/3 z nich w sytuacji stresowej wybiera zadaniowy styl radzenia sobie, a więc koncentruje się na problemie w celu jego rozwiązania. Emocjonalny styl radzenia sobie ze stresem reprezentuje 13% badanych, co oznacza, że w sytuacjach określanych przez nich jako trudne, skupiają się oni na wewnętrznych przeżyciach i odczuciach. Najmniej osób (8%) wykazuje unikowy styl radzenia sobie, a więc ucieczkę od problemu poprzez angażowanie się w czynności zastępcze czy kontakty towarzyskie. Jedna piąta uczestników badania posiada dominujące dwa style radzenia sobie ze stresem. Jak wskazują wyniki, najczęściej spotykanym połączeniem w przypadku tej grupy badanych jest styl radzenia sobie ze stresem zadaniowy i unikowy. Jednocześnie, 26% uczestników badania nie posiada dominującego stylu radzenia sobie ze stresem, w podobnej mierze wybierając każdy ze stylów, zależnie od sytuacji. Nie oznacza to jednak, że style są dobierane adekwatnie do sytuacji stresowej (chociaż może tak być), a jedynie, że żaden ze stylów nie jest najczęściej wybieranym.
Styl stylowi nierówny
Warto podkreślić, że stylów radzenia sobie ze stresem nie powinno się wartościować (oceniać). Pożądany w sytuacji pracy styl skoncentrowany na zadaniu nie sprawdzi się np. w sytuacji choroby czy śmierci kogoś bliskiego, a więc w sytuacji, na którą nie mamy wpływu, a w której efektywniejszy wydaje się styl skoncentrowany na unikaniu lub emocjach. Dominacja danego stylu oznacza, że w naszej dyspozycji jest przewaga strategii danego rodzaju, a co za tym idzie, wiąże się to z ich częstszym używaniem. Wymagania sytuacyjne mogą jednak uruchomić strategie odmienne z typowym sposobem reagowania, o ile dostępne są one w naszym repertuarze zachowań. Znajomość swojego stylu pozwala nam w obliczu stresu działać z większa świadomością i spróbować podjąć działania bardziej korzystne.
Styl radzenia sobie ze stresem i inne kompetencje
Badanie stylów radzenia sobie ze stresem wykorzystuje się szczególnie podczas kwalifikacji na określone stanowiska w różnych stresujących zawodach (np. wojskowi, kierowcy, policjanci, strażacy). Niemniej ważne jest ono podczas rekrutacji na stanowiska kierownicze czy menedżerskie. Poza stylem radzenia sobie, warto także poznać swoją podatność na stres, poddając się badaniom na osobowość i temperament. Dołączenie raportu z takiego badania do dokumentów aplikacyjnych jest szansą na wyróżnienie swojego CV. Pozwala także pracodawcy lepiej dopasować nas do wymagań danego stanowiska. Dopasowanie ma związek z naszą efektywnością, zadowoleniem, mniejszą podatnością na wypalenie, rzadszymi chorobami, absencją czy nawet rezygnacją. Psychodiagnostyka jest docenianym narzędziem rekrutacyjnym także po stronie pracodawców. Informacje m.in. na temat radzenia sobie ze stresem, motywacji osiągnięć, kompetencji społecznych mogą być bardzo cenne w przypadku decyzji o zatrudnieniu jednej z osób spośród kandydatów o podobnych kwalifikacjach.
Raport opracowany przez: Pracownia Różnic Indywidualnych
