Zerwane mosty, zalane drogi i domy, ewakuacja ludności z wielu terenów – z tym borykają się dziś tysiące mieszkańców województw południowej Polski. Powódź to nie tylko ogromne straty dobytku, zagrożenie życia i zdrowia, ale też lęk o przyszłość i zapewnienie środków do życia. Wskutek powodzi wiele osób nie pojawi się w pracy – ani w najbliższych dniach, ani prawdopodobnie w perspektywie kolejnych. Jakie prawa przysługują pracownikowi w czasie powodzi? Jakie są obowiązki pracodawcy?
Spis treści
Powódź a zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej
W związku z powodzią, ewakuacją, usuwaniem skutków powodzi wiele osób nie pojawiło się dziś w pracy i prawdopodobnie nie stawi się w niej także w najbliższym czasie. Katastrofa naturalna, jaką jest powódź, to szczególna sytuacja, w której wykonywanie pracy jest niemożliwe, a nieobecność pracownika usprawiedliwiona. Zgodnie z przepisami, które weszły w życie w 2023 roku, pracownik może skorzystać z tzw. zwolnienia z pracy z powodu siły wyższej.
Kodeks pracy, art. 148:
§ 1. Pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.
Co ważne, to pracownik decyduje o sposobie wykorzystania zwolnienia z pracy. Powodem może być zatem powódź i niemożność stawienia się w pracy czy chociażby czynności związane z usuwaniem skutków powodzi. Za taką nieobecność w pracy pracownik uzyskuje wypłatę w wysokości 50% wynagrodzenia.
By skorzystać z wolnego, należy złożyć wniosek do pracodawcy najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia. Pracodawca zaś jest obowiązany, by takiego wolnego udzielić.
Zgodnie z art. 148. Kp. czas zwolnienia, do jakiego pracownik ma prawo, tj. 2 dni lub 16 godzin, dotyczy osób zatrudnionych na pełen etat. Z kolei jeśli podwładny jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy:
Kodeks pracy, art. 148:
§ 4. Zwolnienie od pracy, o którym mowa w § 1, udzielane w wymiarze godzinowym, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.
§ 5. Przepis § 1 w zakresie zwolnienia od pracy udzielanego w wymiarze godzinowym stosuje się odpowiednio do pracownika, dla którego dobowa norma czasu pracy, wynikająca z odrębnych przepisów, jest niższa niż 8 godzin.
Powódź a urlop na żądanie
W nagłej sytuacji każdy pracownik może wykorzystać także urlop na żądanie.
Kodeks pracy, art. 167:
§ 2 Pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.
Z urlopu na żądanie można skorzystać w czasie powodzi i w tym celu należy zgłosić ten fakt pracodawcy.
Czytaj także: Urlop na żądanie – zasady udzielania
Powódź w Polsce – obowiązki pracodawcy
Ustawa Kodeks pracy i szereg rozporządzeń chronią pracownika w czasie pracy, a także gdy znajdzie się w szczególnej sytuacji osobistej oraz w przypadku, gdy nieprzewidziana okoliczność narusza działanie całego zakładu pracy. W efekcie powodzi wiele firm w Polsce musiało nagle przerwać działalność. Jakie są obowiązki pracodawców wobec pracowników, gdy przedsiębiorstwo wstrzymuje pracę?
-
zamknięta firma
Jeśli firma dochodzi do przerwania pracy, np. w efekcie powodzi, a więc okoliczności niezależnej od pracownika i nie wynikającej z jego przewinienia, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Zgodnie z Kodeksem pracy pracodawca ma obowiązek wypłacania wynagrodzenia postojowego.
Kodeks pracy, art. 81:
§ 1. Pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60% wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów.
Co ważne, w czasie przestoju pracodawca może skierować podwładnego do innej odpowiedniej pracy.
Powódź w Polsce – jak można pomóc?
W wielu miastach organizowane są zbiórki dla powodzian. Do najpotrzebniejszych rzeczy, które można przekazywać na pomoc dla poszkodowanych, należą woda butelkowana, sucha żywność, środki higieniczne, środki czystości. Niekiedy prosi się także o koce. Uwaga! Liczba potrzebnych artykułów zmienia się, co więcej, nieco inne rzeczy potrzebne są w czasie powodzi, a inne już po ustąpieniu fali powodziowej. Zanim zaniesiesz dary do punktu zbiórki, sprawdź w swoim mieście (np. na stronie urzędu miasta lub fundacji charytatywnej), co jest potrzebne!
-
Punkty zbiórek dla powodzian:
- Warszawa – woda butelkowana, suchy prowiant, środki higieniczne – wszystkie urzędy dzielnic, magazyn Stacji Uzdatniania Wody „Filtry” (brama od ul. Raszyńskiej);
- Katowice – woda mineralna butelkowana, napoje, żywność długoterminowa, środki czystości, środki higieny osobistej – Urząd Miasta do 22:00 16 września, następnie: ul. Pocztowa 5 od 7:30 do 20:00, ul. Świdnicka 35a od 7:30 do 20:00 (Terenowy Punkt Pomocy Społecznej nr 7);
- Piotrków Trybunalski – woda butelkowana, żywność długoterminowa, środki higieniczne, koce, śpiwory – 16 września ul. Dmowskiego 47 od 12:00 do 18:00;
- Kraków – m.in. żywność długoterminowa, woda butelkowana, środki czystości, karimaty, śpiwory, materace, koce, latarki, baterie, ręczniki papierowe, bandaże, opatrunki – najpóźniej od 17 września magazyn straży miejskiej przy al. Jana Pawła II 188 (wjazd od ul. Śliwkowej) od 9:00 do 20:00. Ponadto osoby chcące pomóc mogą skorzystać z infolinii 885 303 129 (godz. 8.00 do 18.00) oraz kontaktować się na adres e-mail: krakowwspiera@um.krakow.pl;
- Gdynia – woda butelkowana niegazowana, żywność długoterminowa, środki czystości i materiały higieniczne, karma dla zwierząt, latarki z bateriami, świece naładowane powerbanki, baterie, środki opatrunkowe, agregaty – hala lekkoatletyczna ul. Olimpijskiej 5/9 od 8:00 do 20:00;
-
Poznań – woda butelkowana, suchy prowiant, latarki, baterie, kalosze, wodery, rękawice robocze, rękawiczki jednorazowe – Ochotnicza Straż Pożarna ul. Głuszyna 141A od 16 września godz. 11:00.
To tylko niektóre z miejsc zbiórek. Liczba punktów, w których można przekazywać dary dla poszkodowanych podczas powodzi, stale rośnie.
Powódź w Polsce – najczęściej zadawane pytania:
-
Kiedy wystąpiła powódź w Polsce?
Powodzie i podtopienia są zjawiskami występującymi dość często w Polsce Europie. Tzw. powódź tysiąclecia miała miejsce w 1997 roku, kiedy skala zniszczeń i ofiar, w tym śmiertelnych, w południowej i południowo-wschodniej Polsce była bezprecedensowa. Powodzią stulecia nazwano z kolei walkę z żywiołem w 2010 roku. Powódź z września 2024 roku dotknęła przede wszystkim woj. dolnośląskie i opolskie.
-
Jak pomóc podczas powodzi?
W czasie powodzi można wesprzeć fundacje zbierające pieniądze na cele związane z pomocą humanitarną dla powodzian i usuwaniem skutków powodzi. Zbiórki prowadzą między innymi Caritas i Polski Czerwony Krzyż. W wielu miastach organizowane są także zbiórki najpotrzebniejszych rzeczy. Zgodnie z informacją przekazaną przez UM Warszawy wodę butelkowaną, suchą żywność i środki czystości można przekazywać do magazynu Stacji Uzdatniania Wody „Filtry” (brama od ulicy Raszyńskiej).
