Urlop z tytułu siły wyższej, zmiany w urlopach rodzicielskich czy wydłużenie urlopu opiekuńczego – a to dopiero wstęp do bogatego wachlarza zmian, jakie niesie za sobą nowelizacja Kodeksu pracy. Dzięki niej pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę mogą zyskać prawo nawet do 35 dni wolnych w ciągu roku. Wszystkie te zmiany mają przybliżyć polskie prawo pracy do tak zwanego work-life balance.
Spis treści
Dyrektywa work-life balance a prawo pracy
Zmiany w urlopach 2023 są odpowiedzią na dyrektywę unijną work-life balance, która ma na celu wprowadzenie równowagi pomiędzy życiem zawodowym a życiem prywatnym rodziców i opiekunów dzieci. Choć powinna zostać ona wprowadzona w życie do 2 sierpnia 2022 roku, proces jej wdrażania rozpocznie się dopiero w 2023 roku. Wszelkie zmiany będące odpowiedzią na unijne wymogi mają na celu między innymi umożliwienie rodzicom godzenia życia zawodowego i rodzinnego. Z punktu widzenia matek, zmiany te mają umożliwić jej sprawny powrót do pracy po urodzeniu potomstwa, natomiast dla ojców są szansą na równe dzielenie się opieką nad dzieckiem i zwiększenie udziału w jego wychowaniu.
Zaimplementowanie założeń wspomnianej dyrektywy do polskiego systemu ma odbyć się za pośrednictwem nowelizacji Kodeksu pracy. Planowane poprawki, oprócz nowości w temacie urlopów, zakładają między innymi zmiany w umowach o pracę, a także regulację warunków, na jakich ma odbywać się praca zdalna w 2023 roku.
Urlop opiekuńczy
Unijna dyrektywa work-life balance dotycząca równowagi pomiędzy życiem zawodowym pracownika a życiem prywatnym oraz spełniania się w roli rodzica i opiekuna, wymusiła znaczące zmiany w polskim prawie pracy. Jedną z nich jest urlop opiekuńczy, a konkretniej jego zwiększony wymiar.
Aktualnie kwestię urlopu opiekuńczego w polskim prawie pracy reguluje Kodeks pracy – art. 188. Mówi on, że: pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
Pamiętaj!
Do tej pory, jednym z uprawnień pracowników był urlop opiekuńczy na dziecko w wymiarze 2 dni. Nowelizacja Kodeksu pracy zwiększy nie tylko wymiar samego urlopu, ale sprawi także, że z tego rodzaju przywileju będzie mogło skorzystać znacznie więcej zatrudnionych.
Nowelizacja Kodeksu pracy niesie za sobą dodatkowe 5 dni urlopu opiekuńczego. Nie jest to jednak jedyna zmiana, bowiem w świetle przepisów nie będzie to tylko urlop opiekuńczy na dziecko, ale będzie obejmował on także opiekę nad małżonkiem czy rodzicami. Nowe prawo pracy ma zapewnić prawo do urlopu, który może być wykorzystany na sprawowanie opieki lub wsparcie krewnego bądź osoby zamieszkującej z pracownikiem w jednym gospodarstwie domowym. Warunkiem jest, by osoby te wymagały znacznego wsparcia lub opieki podyktowanej względami medycznymi.
Pamiętaj!
Urlop opiekuńczy będzie urlopem bezpłatnym i nie będzie wliczał się do puli urlopu wypoczynkowego przysługującemu pracownikowi. Urlop ten będzie natomiast zaliczany do okresu zatrudnienia, który ma znaczenie w przypadku ustalania uprawnień pracowniczych.
Urlop opiekuńczy będzie udzielany na wniosek pracownika, a ten złożony musi być w formie papierowej lub elektronicznej. Warunkiem będzie złożenie wniosku w terminie nie krótszym niż 1 dzień przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. W dokumencie będzie trzeba wskazać dane osoby wymagającej opieki oraz przyczynę konieczności jej sprawowania, a także stopień pokrewieństwa.
Urlop z powodu siły wyższej
Zespołem norm prawnych związanych ze stosunkiem pracy, które określają zarówno prawa, jak i obowiązki pracowników oraz pracodawców, jest oczywiście Kodeks pracy. Zmiany, jakie niesie za sobą nowelizacja, dotyczą nie tylko urlopu opiekuńczego, ale wprowadzają także dodatkowe 2 dni wolne.
Urlop z tytułu siły wyższej – bo o nim mowa – to zwolnienie od pracy w przypadku zaistnienia pilnych spraw rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, które wymuszają na pracowniku obecność w innym miejscu. Urlop z powodu siły wyższej to dodatkowe 2 dni wolne lub 16 godzin w danym roku kalendarzowym. Co jednak najważniejsze – za czas zwolnienia z tytułu siły wyższej pracownik zachowuje prawo do połowy wynagrodzenia obliczanego na takich samych zasadach jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego.
Pamiętaj!
Urlop z tytułu siły wyższej to dodatkowe 2 dni lub 16 godzin w ciągu roku kalendarzowego, które przysługują w przypadku zdarzeń dotyczących życia rodzinnego pracownika i obejmujących na przykład chorobę lub wypadek.
Dzień wolny wzięty z powodu siły wyższej – w przeciwieństwie do urlopu na żądanie – nie wlicza się do ogólnej puli urlopu wypoczynkowego. W praktyce oznacza to, że każdy pracownik ma prawo do dwóch dodatkowych dni urlopowych.
Urlop rodzicielski
Urlop rodzicielski jest przywilejem pracowników powiększających swoją rodzinę. Jest to urlop dobrowolny, który można, ale nie trzeba wykorzystać. Przysługuje on zarówno ojcu, jak i matce dziecka. Prawo do niego mają także rodzice adopcyjni. Warunkiem powstania prawa do urlopu rodzicielskiego jest zatrudnienie na podstawie umowy o pracę lub dobrowolne opłacanie składek chorobowych. Rok 2023 i wdrożenie dyrektywy work-life balance niesie za sobą zmiany także w przypadku tego urlopu. Co się zmieni?
Po wejściu w życie dyrektywy work-life balance łączny wymiar urlopu rodzicielskiego będzie wynosił:
-
do 41 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
-
do 43 tygodni w przypadku porodu mnogiego,
-
do 64 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka lub 67 tygodni w przypadku urodzenia bliźniaków (dotyczy rodziców dzieci ciężko chorych, u których zdiagnozowano nieodwracalne upośledzenie lub nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu – program „Za życiem”).
Wobec powyższego znaczącą zmianą jest wydłużenie urlopu rodzicielskiego z 32 do 41 tygodni. Co jednak niezwykle ważne – każdemu z rodziców przysługuje wyłączne prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze 9 tygodni. Prawo to jest niezbywalne, więc w przypadku niewykorzystania go na przykład przez ojca dziecka – przepadnie.
Pamiętaj!
Urlop rodzicielski może być udzielony jednorazowo albo na raty. Możliwe jest wykorzystanie go w nie więcej niż w 5 częściach i nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko skończy 6. rok życia.
Zmiany w prawie pracy zakładają, że rodzice dziecka mogą skorzystać z urlopu rodzicielskiego osobno lub razem, w tym samym czasie. Warto jednak pamiętać, że dni urlopu wykorzystanego zarówno przez matkę, jak i ojca dziecka, sumują się.
Pamiętaj!
Urlop rodzicielski i urlop macierzyński nie będą ze sobą powiązane. W praktyce oznacza to, że rodzice dziecka będą mogli skorzystać z przywileju urlopu rodzicielskiego niezależnie od wykorzystania puli urlopu macierzyńskiego.
Urlop wypoczynkowy
Urlop wypoczynkowy jest jednym z przywilejów każdego pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę. Jego wymiar uzależniony jest od stażu pracy. Według aktualnie obowiązujących przepisów wynosi on:
-
20 dni – w przypadku pracownika, którego staż pracy wynosi mniej niż 10 lat,
-
26 dni – w przypadku pracownika, którego staż pracy wynosi więcej niż 10 lat.
Pamiętaj!
Zgodnie z Kodeksem pracy do okresu zatrudnienia, od którego uzależniony jest wymiar urlopu wypoczynkowego, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia oraz czas nauki (szkoły zawodowej, szkoły średniej, studiów wyższych).
Długie weekendy 2023 – kiedy zaplanować urlop?
Na mocy Ustawy o dniach wolnych od pracy w Polsce obowiązuje 13 świąt. Za każde przypadające w sobotę pracodawca jest zobowiązany ustalić w zamian inny dzień wolny.
Pamiętaj!
Zgodnie z prawem pracy pracodawca ma obowiązek oddać pracownikowi dzień wolny, jeśli święto przypada w sobotę.
Dni wolne od pracy w 2023 roku:
-
1 stycznia – Nowy Rok (niedziela),
-
6 stycznia – Święto Trzech Króli (piątek),
-
9 kwietnia – Wielkanoc (niedziela),
-
10 kwietnia – Poniedziałek Wielkanocny (poniedziałek),
-
1 maja – Święto Pracy (poniedziałek),
-
3 maja – Święto Konstytucji 3 maja (środa),
-
28 maja – Zielone Świątki (niedziela),
-
8 czerwca – Boże Ciało (czwartek),
-
15 sierpnia – Święto Wojska Polskiego (wtorek),
-
1 listopada – Wszystkich Świętych (środa),
-
11 listopada – Święto Niepodległości (sobota),
-
25 grudnia – Boże Narodzenie (poniedziałek),
-
26 grudnia – Drugi Dzień Bożego Narodzenia (wtorek).
Wobec powyższego, w 2023 roku pracownicy mogą liczyć na 10 ustawowych dni wolnych od pracy. Kalendarz na ten rok wygląda jednak obiecująco, ponieważ przy dobrym zaplanowaniu urlopu wypoczynkowego, wystarczą 2 dni wolne, aby móc zagospodarować sobie długi weekend.
Pierwszą okazją do wydłużonego weekendu – bez konieczności brania dodatkowego dnia wolnego – jest święto Trzech Króli, które wypada 6 stycznia, w piątek. Kolejne dni wolne przypadają w kwietniu, w związku ze Świętami Wielkanocnymi. Pracownicy zatrudnieni na cały etat mogą rozważyć jeden dzień urlopu 2 maja, gwarantując sobie dzięki temu aż 5 dni wolnych od pracy. Następnie, planując dzień urlopu w dniu 8 czerwca, możemy liczyć na aż 4 dni bez pracy. W sierpniu natomiast opłacalne byłoby wzięcie urlopu w dniu 14 sierpnia, by wydłużyć sobie weekend przypadający przed Świętem Wojska Polskiego.
Miesiąc później – planując urlop na 9 czerwca, zyskujemy 4-dniowy weekend. Kolejną okazją do wydłużonego odpoczynku w 2023 roku będziemy mieli w listopadzie – dzień Wszystkich Świętych przypada w środę, więc warto zaplanować 2 dni urlopu, by zyskać aż 5 dni wolnych lub 4 dni urlopu, by zagwarantować sobie 9-dniową przerwę od pracy. Na koniec roku – w okresie Świąt Bożego Narodzenia – bez konieczności brania dnia wolnego, pracownicy mają zagwarantowany odpoczynek aż przez 4 dni.