Dobre warunki zatrudnienia, wysokie wynagrodzenie i perspektywy rozwoju zawodowego to nie wszystko. Bardzo ważnym czynnikiem w pracy są też właściwe relacje ze współpracownikami i przełożonym. Pracodawcy w ogłoszeniach o pracę często zachęcają kandydatów do udziału w rekrutacji, podkreślając dobrą atmosferę i partnerskie stosunki w firmie. Nie jest to „rekrutacyjny” frazes, ale czynnik mający duże znaczenie dla efektywności pracowników. Jak stworzyć dobrą atmosferę w pracy i kiedy mówimy, że atmosfera jest toksyczna?
Spis treści
Dobra atmosfera w pracy – charakterystyka
Dla wielu osób atmosfera w firmie jest ważniejsza niż pieniądze (i to ona w ich przypadku wpływa najmocniej na podjęcie decyzji o odejściu). Brak przyjaciół w pracy i napięte relacje rujnują produktywność i w efekcie obniżają wyniki biznesowe firmy. Z perspektywy pracownika odbijają się niekorzystnie na jego zdrowiu fizycznym i psychicznym.
Wiele badań wykazało, że szczęśliwi pracownicy są bardziej efektywni, chętnie dzielą się z przełożonymi nowymi pomysłami, są zaangażowani, a przede wszystkim utożsamiają się ze swoją firmą.
Żeby podwładny angażował się w obowiązki, był kreatywny i wydajny, potrzebuje motywacji do pracy. System motywacyjny to – wbrew pozorom – nie tylko odpowiednio wysokie wynagrodzenie za pracę czy dodatki do pensji. Równie ważną rolę pełnią kwestie dotyczące codziennych warunków pracy. Jeśli są niesprzyjające, pracownik wykonuje obowiązki wolniej, a wyniki jego pracy mogą być gorsze jakościowo. Ponadto zła atmosfera przyczynia się do przemęczenia, wypalenia i w efekcie podjęcia decyzji o rezygnacji z posady. Z kolei dobra atmosfera w pracy sprzyja budowaniu u pracownika poczucia więzi z firmą, utożsamiania się z nią, a więc także większemu zaangażowaniu w obowiązki służbowe i brania na siebie większej odpowiedzialności.
Co sprawia, że atmosfera panująca w pracy jest uznawana za dobrą?
- Sprawna komunikacja wewnętrzna. Dostęp do informacji (dzięki niemu wzrasta poczucie wspólnoty i każdy pracownik czuje się częścią grupy).
- Klarowny podział obowiązków.
- Sprawiedliwe traktowanie.
- Gotowość do pomocy innym osobom.
- Wzajemne zaufanie i odpowiedni poziom kontroli.
- Postawa pracowników.
Pracownicy nierzadko zapominają o tym, że sami również odpowiadają za to, jak się pracuje w danej organizacji. Jeden toksyczny współpracownik może zburzyć nawet najlepsze relacje w zespole. Dlatego o przyjazną atmosferę w pracy powinien dbać i szef, i sami pracownicy.
Warto też zadać sobie pytanie, czy wynagrodzenie wpływa na atmosferę. Odpowiedź nie jest jednoznaczna. Pieniądze stanowią element tzw. higieny pracy. Według teorii Herzberga dotyczącej motywacji wynagrodzenie stanowi element podstawowy i jeśli nie jest zapewniony jego odpowiedni poziom, to pozostałe czynniki tak naprawdę nie będą się dla pracownika liczyć. Gdy czynniki higieny są na odpowiednim poziomie (poza wynagrodzeniem to też warunki pracy, np. temperatura czy wygodne miejsce), zaczynają liczyć się inne rzeczy, takie jak poziom stresu, sympatia do współpracowników, jasność zadań czy sprawiedliwość traktowania. Czyli wszystko to, co kształtuje atmosferę pracy. Odpowiednie wynagrodzenie jest zatem elementem niezbędnym, ale nawet przy jego zadowalającym poziomie atmosfera również może nie być miła i przyjazna.
Zła atmosfera w pracy – jak wpływa na pracowników?
Żadna osoba nie zdecyduje się zostać dłużej w firmie, jeżeli panuje w niej ciężka atmosfera. Równie negatywe skutki przynosi samotność w pracy. Działając w grupie, trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że nie musimy lubić wszystkich współpracowników. Należy jednak pamiętać, że pomimo antypatii do każdego członka zespołu powinno się odnosić z szacunkiem. Otwarta wojna może bowiem wpłynąć na realizację wspólnych projektów. Każdy pracownik wnosi do miejsca zatrudnienia nową jakość – nie tylko umiejętności i kwalifikacje, które wykorzystuje do wykonywania obowiązków służbowych, ale również niepowtarzalną osobowość, przyzwyczajenia i upodobania. Dlatego tak ważne jest, by każdy członek zespołu odnosił się do innych z zachowaniem zasad współżycia społecznego, to znaczy z szacunkiem, zrozumieniem i życzliwością.
Niestety nie zawsze tak jest. Co wpływa na złą atmosferę w miejscu pracy?
- Niewłaściwa organizacja pracy (np. niesprawiedliwy podział obowiązków).
- Faworyzowanie przez przełożonego pewnych pracowników.
- Dyskryminacja niektórych osób.
- Przeciążenie pracą.
- Poczucie niestabilności zatrudnienia.
- Nadmierny stres.
- Plotki.
- Niewłaściwe zarządzanie zespołem.
- Brak właściwej komunikacji między pracodawcą a zatrudnionymi (na przykład dotyczącej kondycji przedsiębiorstwa).
- Zła wola pracownika, który celowo chce zaszkodzić innym.
Toksyczna atmosfera w pracy – jak sobie z nią poradzić?
Strategia radzenia sobie z nieprzyjemną atmosferą w pracy jest uzależniona od tego, co ją wywołuje. Jeśli to efekt niewłaściwego zachowania się któregoś z pracowników, stosowania mobbingu bądź łamania przepisów prawa pracy w inny sposób, wówczas sprawę tę należy zgłosić pracodawcy, działowi kadr lub Państwowej Inspekcji Pracy. W tym wypadku warto przede wszystkim starać się zachować spokój i profesjonalizm, a także postarać się udokumentować nieprawidłowości.
Jeśli wina leży po stronie firmy, która nieumiejętnie zarządza personelem, ale nie łamie przy tym przepisów, wówczas mimo wszystko również warto zgłosić ten fakt przełożonym bądź do działu kard. Niewłaściwy rozkład pracy nie musi być efektem złej woli, ale może wynikać z niewiedzy czy niedopatrzenia przełożonego. Dobrym pomysłem jest poruszenie tego tematu podczas rozmowy podsumowującej czy skorzystanie z ankiety ewaluacyjnej (jeśli firma je stosuje).
Czasami problem złej atmosfery można rozwiązać, poprawiając komunikację w zespole. W tym wypadku warto studzić emocje. Pomocny może być tu również coach.
Zdarza się także, że za toksyczną atmosferę w pracy odpowiada konkretna osoba, która zachowuje się w sposób negatywnie wpływający na współpracowników. Dla pracodawcy może być to wystarczający powód, by wypowiedzieć takiemu podwładnemu umowę o pracę. Zgodnie z art. 100. Kodeksu pracy: „Pracownik jest obowiązany […] przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego”.
Za niestosowanie się do tej reguły można uznać na przykład mobbing, dyskryminację, pomówienia, groźby czy nawet nieuprzejme odnoszenie się do innych. Niemniej pracodawca musi potrafić udowodnić, że rzeczywiście doszło do naruszenia ogólnie obowiązujących zasad.
Atmosfera w pracy – jak o nią zadbać?
Stworzenie pozytywnej atmosfery w firmie jest procesem, który wymaga pewnych nakładów finansowych ze strony firmy oraz odpowiedniego podejścia pracowników i pracodawcy. Warto jednak podjąć wyzwanie, gdyż stanowi ono inwestycję, której efektem będzie stworzenie zgranego, dobrze rozumiejącego i dążącego do wspólnych celów zespołu.
Co zrobić, by pracownicy lubili swoją pracę, chętnie do niej przychodzili, czuli się związani z firmą i współodpowiedzialni za jej losy? Nie jest to łatwe. Przede wszystkim warto opracować w firmie kompleksowy plan motywacyjny. Prócz takich kwestii jak adekwatne do pracy warunki płacowe, dodatki czy możliwość pracy zdalnej, należy zastanowić się nad tym, jak wyglądają:
- relacje między pracownikami,
- relacje na linii przełożony-pracodawca.
Czasami napięcia w grupie wynikają z tego, że zespół tworzą osoby, które w zasadzie się nie znają, a więc nie rozumieją także wzajemnych motywów działania. Z pomocą przychodzą imprezy czy wyjazdy integracyjne, zajęcia z coachem, pracownicze inicjatywy sportowe czy chociażby zorganizowanie w pracy spotkania zapoznawczego, wspólne świętowanie sukcesów, dzień pizzy itp. Możliwości jest wiele. Silnie łączy także wspólna praca – manager powinien zastanowić się, czy np. warto co jakiś czas robić przetasowanie w ustalonych zespołach, tak, by więcej osób miało szansę współdziałać przy jakimś projekcie.
Ważna jest także dobra komunikacja, która daje poczucie bezpieczeństwa. Sprawny przepływ informacji i dostęp do kluczowych wiadomości, które są istotne podczas wykonywania zadań, to czynniki przekładające się na zadowolenie i satysfakcję pracowników.
Dużą rolę w budowaniu dobrej atmosfery w pracy odgrywa także sprawiedliwe traktowanie zatrudnionych osób. Na relacje na pewno nie będzie dobrze wpływać faworyzowanie jednego czy grupy podwładnych. Ważna jest także jasność struktur i podziału obowiązków, dzięki czemu ludzie będą się czuć znacznie pewniej.
Manager powinien także pamiętać, że nic tak nie zbliża ludzi, jak humor. Nawet w firmie o silnie zhierarchizowanej strukturze organizacyjnej, w której panuje formalny sposób komunikacji między pracownikami oraz kadrą zarządzającą, odrobina dystansu do siebie nie zaszkodzi. Warto rozluźniać atmosferę, na przykład w czasie lunchu, jako przerywnik w spotkaniu, podczas wypadu na kawę. Śmiech ma kojące działanie na nasze samopoczucie. Żarty redukują stres, pozwalają na chwilę oderwać się od zajęć i spojrzeć na nie z innej perspektywy – co finalnie pozytywnie wpływa na jakość pracy.
