Urlop ojcowski to jedno z podstawowych uprawnień pracujących ojców. Jest to udogodnienie, które ma na celu zarówno wsparcie matki po porodzie, jak i umożliwienie ojcu spędzenia czasu z nowo narodzonym dzieckiem. Komu przysługuje urlop ojcowski i czym różni się od urlopu tacierzyńskiego czy chociażby urlopu okolicznościowego po urodzeniu dziecka? Przy pracodawca ma obowiązek udzielenia urlopu tacierzyńskiego? Przy okazji zbliżającego się Dnia Ojca 2024 mamy dla Was najważniejsze informacje na temat przywilejów pracujących ojców.
Spis treści
Urlop ojcowski – definicja
Urlop ojcowski ma na celu nie tylko wsparcie kobiety w czasie połogu, ale również zbudowanie więzi ojca z dzieckiem oraz wzmocnienie jego roli w rodzinie. Jest to niezwykle ważny element polityki rodzinnej, zakładającej zrównoważony podział obowiązków rodzicielskich oraz promowania równości w opiece nad maluchem.
Uprawnienie pracownicze, jakim jest urlop ojcowski, regulowane jest przez Kodeks pracy. Jest to prawo przysługujące każdemu pracownikowi, który jest ojcem. Udzielany jest w celu sprawowania opieki nad dzieckiem, wychowania go. Co najważniejsze – jest to wyłączne i samodzielne prawo, które jest niezależne od uprawnień matki. Nie ma więc tutaj znaczenia, czy matka dziecka jest pracownicą i korzysta aktualnie z przysługującego jej urlopu macierzyńskiego. W praktyce oznacza to, że urlop ojcowski może być wykorzystywany równolegle z urlopem macierzyńskim.
-
Urlop ojcowski a tacierzyński
Urlop ojcowski bardzo często jest mylony z urlopem tacierzyńskim. Tymczasem są to dwa zupełnie różne uprawnienia, z których skorzystać może ojciec dziecka będący pracownikiem.
Urlop tacierzyński to potoczna nazwa fragmentu urlopu macierzyńskiego, z którego kobieta decyduje się zrezygnować na rzecz ojca. W przeciwieństwie do urlopu ojcowskiego, jego wymiar nie jest regulowany prawnie. Długość urlopu tacierzyńskiego zależy więc od tego, w jakim wymiarze matka dziecka wykorzysta przysługujący jej urlop macierzyński.
Teoretycznie ojcowie decydujący się skorzystać z urlopu tacierzyńskiego mają prawo do wykorzystania przynajmniej 9 tygodni wolnego. U podstaw tego leży podział urlopu rodzicielskiego i nowelizacja przepisów, które obowiązują od 26 kwietnia 2023 roku. To właśnie na ich mocy, każdemu z pracowników będących rodzicami przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z podstawowego wymiaru. Co ważne – prawo to jest indywidualne i niezbywalne, co oznacza, że nie można przenieść go na drugiego rodzica. To dlatego w mowie potocznej często możemy spotkać się z określeniem urlop ojcowski – 9 tygodni. Pamiętajmy jednak, że w rzeczywistości jest to jednak część urlopu rodzicielskiego.
Czytaj także: Mama w pracy – jakie ma uprawnienia?
Urlop ojcowski – wymiar
Urlop ojcowski to czas, który ma na celu umożliwienie mężczyźnie aktywne uczestnictwo w opiece i wychowywaniu dziecka nowo narodzonego lub przysposobionego. Ojciec ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze 14 dni kalendarzowych, czyli 2 tygodni.
Zasady wykorzystania urlopu ojcowskiego zostały doprecyzowane w Kodeksie pracy.
Kodeks pracy, art. 182(3):
Urlop ojcowski może być wykorzystany jednorazowo albo nie więcej niż w 2 częściach, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień.
Części te nie muszą jednak następować bezpośrednio po sobie. Należy także pamiętać, że liczba dni przysługujących ojcu z tytułu urlopu ojcowskiego jest niezmienna – niezależnie od tego, czy przy jednym porodzie urodzi się jedno czy więcej dzieci.
Urlop ojcowski – ile płatny?
Wielu mężczyzn planujących wykorzystać urlop ojcowski, by sprawować opiekę nad potomkiem, zastanawia się, czy tego typu urlop jest płatny na takich samych zasadach jak chociażby urlop wypoczynkowy, czy też czasowe zwolnienie od pracy będzie wiązać się z utratą części dochodów. Kwestia ta w obliczu wydatków piętrzących się po urodzeniu malucha ma oczywiście ogromne znaczenie.
Pracownicy korzystający z urlopu ojcowskiego mogą jednak być spokojni – urlop ojcowski jest urlopem płatnym. Ojciec, który zdecyduje się z niego skorzystać, otrzyma 100 procent podstawy obliczanej na podstawie średniej wysokości wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy. Urlop ten finansowany jest przez ZUS.
Urlop ojcowski – komu przysługuje?
Urlop ojcowski jest świadczeniem przysługującym mężczyznom w związku z narodzinami dziecka. Prawo to dotyczy także ojców, którzy adoptowali i przysposobili dziecko. Jest to samodzielne prawo każdego mężczyzny będącego ojcem, które jest niezależne od uprawnień matki. Przysługuje pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, mianowania, powołania czy wyboru, ale także – pod pewnym warunkiem – przedsiębiorcom prowadzącym działalność gospodarczą. Udzielany jest na podstawie wniosku o urlop ojcowski.
Urlop ojcowski – do kiedy można wykorzystać?
Wiemy już, że urlop ojcowski może zostać wykorzystany w maksymalnie dwóch częściach. A ile czasu ma ojciec na skorzystanie z tego przywileju? Do kiedy można wykorzystać urlop ojcowski?
Od 2023 roku weszły w życie zmiany, według których z urlopu ojcowskiego można skorzystać do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia. Co jednak w sytuacji, gdy dziecko jest adoptowane?
Wówczas pracownik może wykorzystać urlop ojcowski do 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka. Termin wykorzystania urlopu dla dziecka adoptowanego jest jednak ograniczony czasowo.
Kodeks pracy, art. 182(3):
§ 1. W celu sprawowania opieki nad dzieckiem pracownik – ojciec ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do:
1) ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia albo
2) upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14 roku życia.
Niewykorzystany w terminie urlop ojcowski przepada, a pracownikowi nie należy się za niego żaden ekwiwalent.
Czytaj także: Szklane ściany, szklane ruchome schody. Równouprawnienie na rynku pracy to wciąż fikcja?
Urlop ojcowski a działalność gospodarcza
Mitem jest, że urlop ojcowski przysługuje jedynie pracownikom zatrudnionym w oparciu o umowę o pracę. Jest to prawo, z jakiego mogą korzystać również osoby samozatrudnione i przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą. W tym przypadku jednak ubieganie się o urlop ojcowski będzie wymagało dodatkowych działań.
Warunkiem skorzystania z urlopu ojcowskiego przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą jest przede wszystkim podleganie pod dobrowolne ubezpieczenie chorobowe oraz brak jakichkolwiek zaległości w ZUS. Spełnienie tych dwóch warunków otwiera drogę przedsiębiorcy do płatnego przez ZUS urlopu ojcowskiego.
Przedsiębiorca ubiegający się o urlop ojcowski musi złożyć w Zakładu Ubezpieczeń Społecznych następujące dokumenty:
-
skrócony odpis aktu urodzenia dziecka,
-
wypełniony formularz ZUS Z-b3,
-
wypełniony formularz ZAO.
Przedsiębiorca będący ojcem i korzystający z urlopu ojcowskiego w trakcie trwania tegoż urlopu opłaca jedynie obowiązkową składkę zdrowotną.
Wniosek o urlop ojcowski
Urlop ojcowski nie jest przyznawany automatycznie. Podstawą udzielenia ojcu dni wolnych na opiekę nad nowo narodzonym dzieckiem jest złożenie wniosku o urlop ojcowski. Wniosek taki musi być złożony nie później niż 7 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z urlopu. Jest to czas, który ma umożliwić pracodawcy przeorganizowanie pracy tak, by nieobecność pracownika nie wpłynęła negatywnie na funkcjonowanie firmy.
Ojciec przebywający na urlopie ojcowskim jest otoczony taką samą ochroną, jak kobieta w ciąży i matka korzystająca z urlopu macierzyńskiego. Ochrona ma na celu przede wszystkim zabezpieczenie ciągłości stosunku pracy oraz zagwarantowanie mężczyźnie możliwości powrotu na wcześniej zajmowane stanowisko.
Wniosek o urlop ojcowski powinien zawierać takie informacje jak:
-
imię i nazwisko pracownika,
-
planowany termin urlopu.
Do wniosku należy dołączyć:
-
skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub kopia prawomocnego postanowienia sądu o przysposobieniu dziecka,
-
oświadczenia pracownika z informacją, czy korzystał dotychczas z urlopu ojcowskiego albo jego części.
Dokument powinien zawierać wszystkie elementy typowego dokumentu, a więc dane pracownika, dane pracodawcy, datę i podpis wnioskującego.
-
Wzór wniosku o urlop ojcowski
[data, miejscowość]
[dane pracownika]
[dane pracodawcy]
Wniosek o urlop ojcowski
Zwracam się z uprzejmą prośbą o udzielenie mi urlopu ojcowskiego na dziecko ...[imię i nazwisko dziecka]... urodzone / przysposobione ...[data narodzin dziecka / data przysposobienia dziecka]... w wymiarze ...[liczba dni / tygodni]... w okresie od ... do ... [daty].
[podpis pracownika]
Załączniki:
I.
II.
Pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi urlopu ojcowskiego pod warunkiem, że ten dostarczył na czas wszystkie niezbędne dokumenty. W sytuacji, gdy między datą złożenia wniosku a wskazaną datą rozpoczęcia urlopu nie został zachowany 7-dniowy termin, pracodawca nie ma obowiązku udzielić wolnego we wskazanym okresie.
Czytaj także: Kreatywność a AI. Czy pracownicy branż kreatywnych mogą wkrótce stracić pracę?
Tata na etacie – najczęściej zadawane pytania:
-
Czy urlop ojcowski jest 100% płatny?
Urlop ojcowski jest w pełni płatny. Pracownikowi przysługuje zasiłek w wysokości 100% swojego przeciętnego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy.
-
Jak długo może trwać urlop ojcowski?
Wymiar urlopu ojcowskiego wynosi 14 dni kalendarzowych, a więc 10 dni roboczych. Urlop może być wykorzystany w maksymalnie dwóch częściach.
-
Czy urlop ojcowski musi zaczynać się w poniedziałek?
Pracownik ma prawo do rozpoczęcia urlopu ojcowskiego w dowolny dzień tygodnia.
Anna Rychlewicz
Absolwentka dziennikarstwa i zarządzania mediami. Na świat patrzy przez pryzmat tego, jakimi słowami może go opisać. Słowa są także nieodłącznym elementem jej drogi zawodowej. Zajmuje się copywritingiem, redakcją oraz korektą tekstów. O rynku pracy, ubezpieczeniach, wnętrzach, podróżach, zdrowiu i modzie. Porusza tematykę społeczną oraz kryminalną. Pasjonują ją rozmowy z ludźmi. W czasie wolnym poszerza horyzonty i eksploruje otoczenie, prowadząc blog „Brzmi Znajomo”.
