Nierealistyczne wymagania szefa, przeładowany grafik, goniące terminy, konieczność zostawania po godzinach, czy wreszcie niezadowoleni klienci – te i wiele innych czynników wywołuje tzw. stres organizacyjny. Na czym dokładnie polega to zjawisko i jak radzić sobie ze stresem w pracy?
Stres organizacyjny – definicja
Stres organizacyjny to stres związany z pełnieniem określonej roli zawodowej. Dotyczy więc między innymi:
- wykonywania obowiązków,
- spełniania oczekiwań przełożonego,
- pełnienia roli przełożonego, team leadera,
- relacji ze współpracownikami,
- kontaktów z klientami,
- uczestniczeniem w życiu firmy.
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia Pracy definiuje stres związany z pracą jako: wzajemne oddziaływanie między pracownikiem a środowiskiem pracy (wystawianie pracownika na zagrożenia związane ze środowiskiem pracy). Tego typu stres pojawia się, gdy wymagania stawiane przez środowisko pracy przekraczają zdolność pracownika do raczenia sobie z nimi, kontrolowania ich. (Badania nad stresem związanym z pracą, Biuletyn „Fakty” 02/06/2000).
Dr Tomasz Grad w publikacji Stres organizacyjny i syndrom wypalenia się zawodowego w pracy nauczyciela zauważa, że stres organizacyjny może być wynikiem takich czynników jak:
- konflikt roli – odbieranie jednocześnie dwóch lub więcej przekazów, które są sprzeczne, a nawet się wykluczają;
- wieloznaczność roli – brak istotnych informacji niezbędnych do efektywnego jej pełnienia, a także nieumiejętne ich przekazywanie;
- przeciążenie roli – wysuwanie pod adresem pracownika takich wymagań, których nie jest w stanie spełnić w oddanym do jego dyspozycji czasie i przekazanych mu środkach.
Stres organizacyjny, czyli dotyczący pracy, pojawia się zatem wówczas, gdy mamy poczucie, że nakładane na nas obowiązki, oczekiwania środowiska przerastają nasze możliwości, nie utożsamiamy się z rolą zawodową, nie potrafimy sprostać nowej funkcji czy poradzić sobie z nową sytuacją.
Stres organizacyjny może wynikać z niewłaściwej struktury organizacyjnej firmy (kilku managerów o nachodzących na siebie kompetencjach, nierównomierny rozkład obowiązków służbowych, złe planowanie zadań). Innym powodem jest ogólny charakter danej branży – np. naprzemienne okresy przestoju i przeładowania zadaniami, praca pod presją czasu.
Jako stresory wskazuje się także niewłaściwe relacje między zatrudnionymi i ogólnie złą atmosferę w pracy, pogłębiającą poczucie wykluczenia, znużenia i niezadowolenia z pełnionej roli.
Stres organizacyjny – jak mu przeciwdziałać?
Jak radzić sobie ze stresem organizacyjnym? Kwestią kluczową jest wskazanie źródła lub źródeł problemu. Czy dotyczą one rozkładu zadań, charakteru wykonywanych obowiązków, relacji w pracy, sposobu zarządzania? A może wynikają z osobistych pobudek, np. niezadowolenia z przebiegu własnej ścieżki zawodowej, wypalenia?
Problemy dotyczące niewłaściwej organizacji pracy – przy dobrej woli przełożonego – można rozwiązać. Szef czy manager często nie zdają sobie sprawy np. z tego, że zadania w ich zespole nie są przydzielane równomiernie, powinien uprzedzać zatrudnionych o wzmożonej intensywności działań lub okresach przestoju.
Każdy pracownik powinien zarazem znać swoje prawa – wiedzieć, że nie zawsze musi zgadzać się na nadgodziny, przysługuje mu określony czas na przerwy w pracy, wypoczynek dobowy, tygodniowy, roczny, nie może być dyskryminowany i poddawany mobbingowi itp.
Jeśli źródłem stresu organizacyjnego są konflikty personalne, warto wykazać się dobrą wolą i postarać je rozwiązać, na przykład z udziałem zewnętrznego mediatora.
Pracownik doświadczający stresu organizacyjnego powinien także wiedzieć, gdzie szukać wsparcia. Dobrym pomysłem jest wizyta u psychologa i psychoterapeuty.
Sprawdź także, czym jest stres cyfrowy.
