Umowa o pracę jest bardzo pożądaną formą zatrudnienia przez pracowników. Daje bowiem większą stabilizację zatrudnienia, ochronę przepisami Kodeksu pracy i inne uprawnienia, które nie dotyczą osób pracujących na podstawie umów cywilnoprawnych.
Podpisując po raz pierwszy w życiu taką umowę, trzeba jednak pamiętać o kilku podstawowych rzeczach, by być w pełni świadomym swoich praw i obowiązków.
Pierwsza praca – umowa o pracę, czyli jaka?
Przede wszystkim nie zapomnijmy, by pierwszą umowę o pracę (a także wszystkie kolejne!) dokładnie przeczytać i sprawdzić, czy zawiera wszystkie elementy, które wymagane są przez przepisy prawa.
Powinny się w niej znaleźć informacje dotyczące pracodawcy i pracownika, określenie rodzaju umowy (na okres próbny, na zastępstwo, okresowa, bezterminowa itp.), miejsce i data rozpoczęcia pracy oraz wymiar czasu pracy – określony godzinowo lub „etatowo” (1/2, 3/4 czy pełny etat itp.). Ponadto treść umowy określa stanowisko danego pracownika i wysokość przysługującego mu wynagrodzenia.
Umowa o pracę jest sporządzana w formie pisemnej, a pracodawca i pracownik otrzymują po jednym egzemplarzu dla siebie. Zdarzają się jednak przypadki, gdy strony zawierają ją ustnie, jednak wtedy, najpóźniej w pierwszym dniu pracy, musi ona zostać potwierdzona na piśmie.
Pierwsza umowa o pracę – na jaki okres?
Czy pierwsza umowa o pracę musi być na okres próbny? Odpowiedź brzmi nie. Pracodawcy rzeczywiście często proponują kandydatom na początek umowy na próbę. To pozwala im zweryfikować, czy pracownik sprawdzi się w firmie. Nie ma jednak żadnych przeciwwskazań, by od razu zatrudnić kandydata na przykład na podstawie umowy na czas nieokreślony.
Podpisując pierwszą umowę o pracę na okres próbny, a kolejny na czas określony, należy pamiętać, że trzeci kontrakt o pracę automatycznie zamienia się w umowę bezterminową.
Przed podjęciem pracy
O pewnych kwestiach osoba zatrudniona dowiaduje się z zakładowego regulaminu pracy. Opisane tam są zasady wypłaty pensji (forma, termin) czy też sposób potwierdzania obecności, np. podpisywanie listy, lub usprawiedliwiania nieobecności. Jeśli zaś w danej firmie taki dokument nie funkcjonuje, to o powyższych sprawach pracodawca jest zobowiązany poinformować pracownika na piśmie w ciągu 7 dni.
Przed rozpoczęciem pracy przyszły pracownik musi przejść obowiązkowe badania lekarskie i uzyskać orzeczenie o braku przeciwwskazań do podjęcia zatrudnienia. Drugim niezbędnym elementem jest odbycie szkolenia z zakresu BHP. Te obowiązki nie stanowią jednak obciążenia finansowego dla pracownika, gdyż koszty jednego i drugiego leżą w całości po stronie pracodawcy.
Pierwsza umowa o pracę a urlop
Otrzymanie umowy o pracę to bardzo duży plus dla każdego pracownika, gdyż stanowi ona najkorzystniejszą formę zatrudnienia na rynku. Gwarantuje bowiem dostęp do przywilejów i uprawnień zagwarantowanych w Kodeksie pracy. Jednym z nich jest urlop wypoczynkowy.
Z upływem każdego miesiąca pracownik uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 1/12 tego, co należy się po przepracowaniu roku. Po 12 miesiącach pracy przysługuje urlop w wymiarze 20 dni, po miesiącu będzie to więc: 1/12×20=1,66 dnia.
Na długość urlopu wypoczynkowego wpływ ma liczba przepracowanych lat. Po 10 latach przysługuje 26 dni urlopu. Niemniej do uwzględnianego stażu wliczają się również lata nauki w szkole według ustalonych zasad (przy czym lata nauki nie sumują się). Przykładowo, dyplom uczelni wyższej jest równoważny z 8 latami stażu pracy.
Pierwsza umowa o prace – wynagrodzenie
Wynagrodzenie musi być wypłacane pracownikom przynajmniej raz na miesiąc. Termin wypłaty jest ustalony w regulaminie, ale nie może to być później niż po upływie 10 dnia miesiąca następującego po tym, za który ma być wypłacona pensja.
Osoby związane stosunkiem pracy mają też gwarancję przynajmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, czyli podlegają przepisom o płacy minimalnej. W 2019 roku wynosi ona 2250 zł brutto, a od 2020 kwota ta wzrośnie do 2600 zł brutto.
Stosunek pracy – ochrona czasu pracy, składki ZUS
Przepisy prawne nakładają ograniczenia w zakresie limitu godzin pracy w ciągu jednego dnia, tygodnia czy miesiąca. Co do zasady tygodniowy czas pracy to 40, a miesięczny 160 godzin. Istnieją również znaczne ograniczenia dotyczące godzin nadliczbowych.
Pracodawca ma obowiązek w ciągu 7 dni od zatrudnienia zgłosić pracownika do ubezpieczenia społecznego (zdrowotne, emerytalne, chorobowe itp.) i odprowadzać za niego niezbędne składki.
