Diabetyk w miejscu pracy

Zgodnie z informacją resortu zdrowia i NFZ co 11 dorosły Polak jest chory na cukrzycę. Na dodatek dane te dotyczą jedynie pacjentów z rozpoznaną chorobą, diabetyków niezdiagnozowanych bądź osób w stanie przedcukrzycowym może być znacznie więcej. Statystyki globalne, pochodzące z WHO, są jeszcze bardziej zatrważające. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że liczba chorych wynosi 415 mln ludzi i zgodnie z prognozami w 2040 r. wzrośnie do 642 mln. Cukrzyca jest bez wątpienia cichą pandemią XXI wieku – co 10 sekund ktoś na świecie umiera z powodu jej powikłań. Dlatego tak ważna jest nie tylko profilaktyka, ale i wczesne rozpoznanie choroby. Z cukrzycą można bowiem zwyczajnie żyć, w tym również rozwijać karierę zawodową.

Czytaj dalej, by dowiedzieć się:

1. jakie są typy cukrzycy,
2. czy cukrzyca może przeszkadzać w pracy,
3. jakie warunki powinni mieć zapewnione diabetycy w miejscu zatrudnienia.

Cukrzyca: co to jest?

Cukrzyca to choroba (mówi się również o grupie chorób) wywoływana zaburzeniami wydzielania i działania insuliny – hormonu produkowanego przez trzustkę i niezbędnego do metabolizowania cukrów w organizmie człowieka. W efekcie dochodzi do podwyższenia poziomu glukozy we krwi. Jeśli stan ten utrzymuje się przez długi czas, dochodzi do uszkodzenia czy nawet niewydolności różnych narządów wewnętrznych np. nerek, serca, oczu, a także układu nerwowego czy naczyń krwionośnych.

International Diabetes Federation wymienia 3 główne typy tej choroby:

• cukrzyca typu 1 – ujawnia się najczęściej u dzieci i osób młodych, jest to choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy pacjenta atakuje komórki trzustki. W konsekwencji trzustka przestaje produkować insulinę (pacjent musi więc otrzymywać regularne zastrzyki tego hormonu);
• cukrzyca typu 2 – charakterystyczna jest dla niej insulinoodporność – trzustka produkuje hormon, ale jego działanie zostaje zaburzone. To najpowszechniejsza postać cukrzycy, nazywana także chorobą cywilizacyjną. Często dotyka kobiety po 30. r.ż.. Cukrzyca typu 2 może mieć podłoże genetyczne, ale jest też skorelowana z otyłością, nadużywaniem alkoholu czy siedzącym trybem życia;
• cukrzyca ciążowa – gdy dochodzi do zaburzeń tolerancji glukozy u kobiety w czasie rozwoju płodu. Zazwyczaj pacjentki nie muszą przyjmować insuliny, a cukrzyca zanika po porodzie.

Naukowcy mówią także o innych typach cukrzycy, np. LADA (jest to choroba autoimmunologiczna podobna do cukrzycy typu 1, jednak o łagodniejszym i wolniejszym przebiegu), MODY (zbliżona z kolei do cukrzycy typu 2 i mająca podłoże genetyczne).

Poszczególne rodzaje cukrzycy wymagają różnego rodzaju leczenia. Nie zawsze zachodzi konieczność przyjmowania zastrzyków z insuliny, w pewnych przypadkach podawane są leki doustne, istotna jest także odpowiednia dieta. Właściwej diagnozy dokonuje lekarz diabetolog na podstawie przeprowadzonych badań.

Cukrzyca a ograniczenia zawodowe

Czy cukrzyca przeszkadza w pracy? Szczegółowe wyjaśnienia dotyczące tej choroby i jej wpływu na czynności zawodowe przygotował Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy. Znajdziemy je w zakładce Diabetyk w pracy na stronie instytutu. CIOP podkreśla, że:

• Prawidłowo leczeni chorzy nie mają poważnych powikłań i jako pracownicy są tak samo efektywni, jak ludzie zdrowi i poza nielicznymi, ściśle określonymi sytuacjami nie ma powodu, by osoby z cukrzycą nie pracowały.

Specjaliści z CIOP zauważają jednak, że przebieg kariery zawodowej nie powinien kolidować ze skuteczną terapią. Również powikłania pojawiające się wraz z rozwojem cukrzycy niekoniecznie muszą oznaczać zakończenie aktywności zawodowej – wszystko zależy od uzyskiwanych wyników leczenia.

CIOP przytacza listę prac i zawodów niewskazanych dla diabetyków, opublikowaną w artykule Cukrzyca jako problem orzeczniczy dla lekarza medycyny pracy („Medycyna Pracy", 2005;56 (4): 329). Na liście znajdują się:

• praca w nienormowanym systemie zmianowym (nieregularne posiłki zaburzają prawidłowy poziom glikemii),
• kierowca, pilot, strażak, nurek czy maszynista (wymagają pełnej sprawności psychoruchowej, niewskazane są z uwagi na tendencję do hipoglikemii, a co za tym idzie - zaburzeń świadomości),
• praca w nasilonym stresie (większe ryzyko hiperglikemii u chorych na cukrzycę typu 1 i 2 na skutek działania hormonów stresowych, które działają antagonistycznie w stosunku do insuliny i zwiększają poziom glukozy we krwi),
• praca ze zwiększonym ryzykiem wypadkowym (np. w hutach, na wysokościach, przy maszynach w ruchu lub na platformie wiertniczej),
• praca wymagająca dużego wysiłku fizycznego,
• praca w odosobnieniu.

Diabetyk: na jakie udogodnienia może liczyć w pracy?

Centralny Instytut Ochrony Pracy zaleca, by praca diabetyków:

• odbywała się w stałych godzinach, na poranną zmianę – gdyż tryb zmianowy oraz nienormowany czas pracy mogą być zbyt obciążające dla chorych;
• nie była zbyt wyczerpująca fizycznie (maksymalnie umiarkowane obciążenie, rozłożone równomiernie w czasie pracy). Dodatkowo, jeśli diabetyk wykonuje pracę związaną z wysiłkiem fizycznym, powinien często kontrolować poziom cukru we krwi oraz dostosowywać do wyników badania oraz do poziomu wysiłku dietę;
• pozwalała na robienie przerw na dodatkowe posiłki i ewentualne badanie glikemii, by zminimalizować ryzyko hipoglikemii.

Upowszechnianie wiedzy na temat tej choroby jest o tyle istotne, że część pracodawców wciąż może mieć obawy przed zatrudnianiem diabetyków.

Pracodawcy powinni mieć świadomość, że właściwie leczona cukrzyca w wielu przypadkach nie stanowi najmniejszego przeciwwskazania do zatrudnienia cierpiącej na nią osoby. W przypadku medycznych przeciwwskazań, niedopuszczalna jest także dyskryminacja kandydatów do pracy lub pracowników z uwagi na cukrzycę. Instytut podkreśla, że diabetycy muszą mieć swobodę wykonywania zawodu zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami, a jakiekolwiek ograniczenia zawodowe powinny być nakładane na diabetyków po dokładnej analizie ich indywidualnej sytuacji i stanu zdrowia.

Pracodawcy muszą mieć zatem przynajmniej podstawową wiedzę na temat tej choroby cywilizacyjnej, a także umożliwić diabetykom wykonywanie w miejscu zatrudnienia takich czynności jak:

• pomiar glikemii,
• przyjmowanie leków,
• spożywanie zgodnych z dietą posiłków o ściśle ustalonych porach.

Co więcej, zatrudniony powinien mieć w pracy miejsce na przechowywanie urządzeń i akcesoriów niezbędnych do kontrolowania poziomu cukru we krwi (takich jak glukometr wraz z paskami do testowania, zapas igieł, insulina, leki, a także przekąski spożywane między posiłkami itp.).

Kwestią szczególnej wagi w czasie cukrzycy jest właściwa dieta. Pracownicy z cukrzycą, którzy korzystają np. z zakładowych stołówek, przygotowują posiłki w pracy, powinni zwrócić uwagę na skład dań oraz to, czy nie przekraczają norm określonych w diecie, nie spożywają produktów niedozwolonych itp.

CIOP zaleca, by diabetyk poinformował o chorobie zarówno pracodawcę, jak i najbliższych współpracowników – dzięki czemu chory uzyska szybszą pomoc w razie hipoglikemii. Jak uzasadnia Instytut:

• Ukrywanie choroby utrudnia jej samokontrolę, co grozi niedocukrzeniem lub nawet kwasicą. Poza tym, w przypadku utraty przytomności ważne jest, aby współpracownicy wiedzieli, co ją spowodowało i w jaki sposób mogą udzielić osobie chorej pomocy.

Na koniec warto podkreślić, że cukrzyca jest coraz częściej występującą chorobą, która wcale nie musi stać na przeszkodzie karierze i swobodnemu rozwojowi zawodowemu. Miejsce pracy można zorganizować w taki sposób, by zapewnić bezpieczeństwo diabetykowi i zminimalizować ryzyko hiperglikemii. Osoba z cukrzycą nie powinna być też w żaden sposób dyskryminowana w miejscu pracy.