Mówi się, że zwycięzcy i przegrani mają te same cele. Dlaczego zatem ci pierwsi zdołali spełnić marzenia, a ci drudzy pozostali w tyle? Kluczem do odpowiedzi na to pytanie mogą być nawyki... i dobre samopoczucie. Autor bestsellerowej książki „Atomowe nawyki" James Clear zauważył, że wcale nie chodzi o wytrwałość w powtarzaniu nawyków, których tak naprawdę nie lubimy i do których się zmuszamy, ale o zbudowanie przyjaznego środowiska, w jakim korzystne nawyki będą wydawać się nam łatwe i przyjemne. Być może zamiast ślepo wierzyć w tzw. sukces, lepiej więc skupić się na zadowoleniu z pracy, budzeniu w sobie ciekawości i tworzeniu proaktywnego środowiska, wspierającego nasze aspiracje. Jak to osiągnąć? – Pewne cechy osobowości odgrywają kluczową rolę w osiąganiu satysfakcji zawodowej. Te cechy nie tylko wzmacniają indywidualne poczucie spełnienia, ale także przyczyniają się do budowania zdrowego środowiska pracy, które z kolei wpływa na ogólną produktywność i efektywność organizacji – zauważa trener biznesu i coach Wiktor Tokarski.
Spis treści
Czy nawyki pomogą Ci osiągnąć sukces zawodowy?
-
Co to nawyk? Definicja
Nawyki towarzyszą nam każdego dnia. Stanowią nieodłączny element codzienności. To działanie będące naszą odpowiedzią na konkretną sytuację i kontekst. Nawyki ułatwiają także funkcjonowanie – przez niektórych utożsamiane są z funkcjonowaniem na tzw. autopilocie. Za wytworzeniem nawyku stoi tak zwana neuroplastyczność mózgu. W praktyce oznacza to, że im częściej wykonujemy jakąś czynność, tym trwalej „zapisuje się” ona w naszym mózgu. Mózg ciągle poszukuje sposobów na oszczędzanie energii, która jest zużywana w trakcie procesów myślowych. Wyrobienie nawyku ma więc być sposobem na swego rodzaju oszczędność. Dzięki nawykom wykonując pewne powtarzalne czynności, nad którymi nie musimy się zastanawiać i pożytkować swojej energii, w naszym mózgu jest więcej przestrzeni na wykonywanie innych rzeczy, wymagających namysłu czy kreatywności.
Prostym przykładem nawykowych czynności jest chociażby zamykanie drzwi na klucz. Wychodząc z domu, robimy to automatycznie. Rzadko zastanawiamy się nad tym, czy po trzaśnięciu drzwiami musimy jeszcze przekręcić klucz. To się po prostu dzieje. Jest to nawyk, który w sobie wyrobiliśmy przez niezliczone powtarzanie sekwencji: A: zamknięcie drzwi wejściowych, B: zamknięcie drzwi na klucz. Tego samego, oczywistego dla nas nawyku, nie mają osoby mieszkające w wielu innych częściach świata (np. w USA czy w Korei, gdzie powszechnie stosuje się drzwi z automatycznym zatrzaskiem i nie ma potrzeby dodatkowego przekręcania klucza w drzwiach). Bardzo wiele nawyków ma kontekst społeczny i kulturowy.
Intuicyjnie rozumiemy, czym jest nawyk, gdybyśmy chcieli jednak usystematyzować wiedzę, warto sięgnąć do definicji nawyku zamieszczonej w Encyklopedii Zarządzania, opracowanej na podstawie monografii „Etyka - Biznes - Zarządzanie” autorstwa Grażyny Bokszańskiej:
Nawyk to wyuczony składnik świadomej działalności człowieka, będący rezultatem wiele razy powtarzanych, stopniowo automatyzujących się czynności.
Filozof David Hume podkreślał mentalny wymiar tworzenia się nawyków. Jego zdaniem jest to „przyzwyczajenie umysłu do danych czynności oraz czynności po nich następujących”. Według Hume'a niezwykle ważną rolę w wyrabianiu nawyków pełnią takie funkcje umysłu jak pamięć i zdolność do rozpoznawania podobieństwa. Istotna jest również wielokrotność i powtarzalność, dzięki którym umysł może uporządkować obraz rzeczywistości.
Z kolei Encyklopedia PWN podaje, że nawyk to (...) zautomatyzowana czynność (sposób zachowania, reagowania) nabyta w wyniku ćwiczenia, zwłaszcza przez powtarzanie; zwykle nawyk wiąże się z aktywnością typu motorycznego (ruchową), można też mówić o nawykach myślowych, poznawczych, językowych; przyswojenie sobie nawyku przebiega przez wiele faz, w których dana czynność automatyzuje się, uwalniając się stopniowo od świadomej kontroli (...).
-
Nawyk a rutyna
Nawyk bardzo często jest niesłusznie utożsamiany z rutyną. Ten pierwszy bywa automatyczny, wykonywany jest łatwo, naturalnie i bez zastanowienia. Jest natychmiastową reakcją, podczas gdy rutyna wymaga znacznej motywacji umysłowej, wysiłku, a niekiedy również poświęcenia, by ją wykonywać. Warto dodać, że związana z wykonywaniem rutynowych czynności monotonia została uznana za jeden z czynników uciążliwych w pracy. Wywołuje ona powiem zmęczenie psychiczne, które znacznie podnosi ryzyko wypadków. Tymczasem czynności, które staną się nawykami, nie powodują takiego obciążenia psychicznego.
Czytaj także: ADHD a praca – czy trudno znaleźć zatrudnienie? Gdzie szukać pracy?
Ile trwa wyrobienie nawyku?
Zdrowe nawyki i szkodliwe nawyki – bywają bardzo różne. Jedne chcemy więc wyeliminować, inne – zbudować. Mając już świadomość tego, jak dobre nawyki mogą wpłynąć na nasze życie, możemy świadomie podjąć się praktyki mającej na celu ich wyrobienie. W tym miejscu pojawia się tylko pytanie – ile trwa wyrobienie nawyku?
Ogromną popularnością cieszy się teoria mówiąca, że na wytworzenie nowego nawyku wystarczy około 21 dni. Warto jednak wiedzieć, że w większości przypadków jest to bardzo mało realne. Według badania z 2009 roku przeprowadzonego przez naukowców z University College London tworzenie nowego nawyku może trwać znacznie dłużej. W badaniu wzięło udział 96 osób, które poddano 12-tygodniowej obserwacji. Każdy z uczestników wybrał jedno zachowanie, z jakiego chciał wytworzyć nawyk. Naukowcy zwracali uwagę między innymi na systematyczność działania oraz poczucie, jak bardzo automatyczne wydawało się uczestnikom wykonywanie danej czynności. Wyniki badania opublikowano w „European Journal of Social Psychology” (2009). Zgodnie z nimi tworzenie nowego nawyku może trwać od 18 do nawet 254 dni. Średnia dla wytworzenia nowego nawyku wynosi 66 dni.
Skąd zatem taka rozbieżność czasowa w przytoczonych teoriach? Podstawą teorii mówiącej o budowaniu nawyku w 21 dni są obserwacje amerykańskiego chirurga Maxwella Maltza, który stwierdził, że pacjenci zaczynają akceptować swój nowy wygląd po około 21 dniach od operacji. Określenie „około” jest tutaj jednak kluczowe i przez Maltza tłumaczone było jako „minimum”. Tymczasem w wielokrotnie powielanej teorii zabrało jednak informacji, że zwykle potrzeba minimum 21 dni, by wytworzyć jakąkolwiek zmianę i zbudować trwały nawyk.
Jak zmienić nawyki?
Dobre nawyki mogą ułatwić nam codzienne funkcjonowanie. Przyczyniają się do poprawy jakości naszego życia. Trzeba zarazem mieć na uwadze, że istnieją również nawyki złe i nawyki szkodliwe dla zdrowia. Jak zmienić nawyki, pozbyć się tych niekorzystnych i wyrobić w sobie takie, które przybliżą do celów, które chcemy osiągnąć?
Zmiana nawyków wydaje się niezwykle trudnym wyzwaniem. A jednak każdy nawyk można zmienić. Kluczowe jest uświadomienie sobie, że mamy dany nawyk – że on istnieje i że wpływa na nasze życie. Codzienne nawyki bardzo często są głęboko zakorzenione w naszej psychice, bywają poza naszą kontrolą, więc nie zawsze jesteśmy ich świadomi. Uwiadomienie sobie, na czym polega nasz nawyk oraz w jaki sposób go kształtujemy i na co dzień umacniamy, jest podstawą do jego zmiany.
-
Metoda drobnych zmian
Kwestia kształtowania dobrych przyzwyczajeń i wyzbywania się złych nawyków została wszechstronnie opisana w popularnej książce autorstwa Jamesa Cleara „Atomowe nawyki: drobne zmiany, niesamowite rezultaty”. Jest to poradnik mówiący między innymi o tym, jak małe i regularne zmiany w nawykach mogą prowadzić do trwałych rezultatów w naszym życiu. Podstawą „Atomowych nawyków” jest model nawyków, na który składają się cztery kroki:
-
wskazówki – czyli bodźce skłaniające do działania,
-
pragnienia – emocje, które mają napędzać nasze działania,
-
reakcje – działanie (nawyk),
-
nagrody – następująca po działaniu.
Z powyższego modelu nawyków wynikają również zasady rządzące zmianą zachowania. Zdaniem autora to ważne, by nawyk stał się dla nas oczywisty oraz atrakcyjny. Ponadto należy zadbać o to, by nawyk był łatwy do wykonania. Wreszcie Clear podkreśla znaczenie nagrody za każdą czynność, jaką chcemy zamienić w nawyk, gdyż nagroda wzmacnia pożądane zachowania.
To, co warto podkreślić w tym modelu, jest fakt, że jeśli nie przekonamy samych siebie, że nawyk daje nam korzyść np. przyjemność, satysfakcję z widocznych efektów, wówczas prawdopodobnie szybko go zarzucimy. Autor twierdzi, że ludzi mających dobre nawyki wcale nie cechuje większa wytrwałość czy samodyscyplina od tych, którzy mają niekorzystne nawyki. Nie chodzi bowiem o to, by zmuszać siebie do rzeczy, jakich nie lubimy, ale żeby popatrzeć na wyrabianie nawyków w sposób systemowy i stworzyć sobie warunki, w których dane nawyki staną się łatwe do osiągnięcia, oczywiste i naturalne.
Przykładowo, zgodnie ze wskazówkami Jamesa Cleara pierwszymi krokami do zwiększenia produktywności w pracy przed komputerem może być wypisanie się z list mailingowych, wyłączenie powiadomień i wyciszenie informacji z czatów grupowych, przełączenie telefonu na tryb cichy czy usunięcie aplikacji do obsługi mediów społecznościowych. Usuwając z otoczenia rozpraszacze, łatwiej będzie nam wybierać te czynności, które przyczyniają się do utrzymania koncentracji i skutecznego działania.
Co więcej, w opinii tego autora podstawą do zmiany nawyków nie jest dokonywanie wielkich zmian, lecz małych usprawnień. Konsekwentne i regularne poprawianie czegoś w minimalnym stopniu, choć na co dzień może wydawać się niezauważalne, w dłużej perspektywie przyniesie widoczny efekt.
Jakie cechy mają ludzie sukcesu?
W kontekście nawyków często mówi się o zwyczajach i postawach ludzi, którzy osiągnęli w życiu sukces. Oczywiście sukces dla każdego może mieć nieco inny wymiar, niemniej w ujęciu zawodowym często jest on utożsamiany z osiągnięciem postawionych sobie celów dotyczących stanowiska (rodzaj, poziom) i wynagrodzenia. Istotny bywa także wymiar prestiżu i uznania w środowisku zawodowym.
Kiedy nasze wysiłki i starania są doceniane i przynoszą korzyści (np. wysokie wynagrodzenie, prestiż), wówczas najczęściej pojawia się zadowolenie z pracy. Jednak nie zawsze zawodowy sukces jest tożsamy z poczuciem satysfakcji. Można być niezwykle skutecznym, jednocześnie mając nieustające poczucie niezadowolenia.
Czytaj także: Perfekcjonizm w pracy – wada czy zaleta?
Kiedy staramy się wyrobić sobie tzw. nawyki ludzi sukcesu, zwykle myślimy o zewnętrznych korzyściach, jakie chcemy osiągnąć, rzadziej o tym, jak będziemy się czuć w czasie pracy czy po osiągnięciu celu. Intuicyjnie zakładamy, że po osiągnięciu wymiernych korzyści poczujemy zadowolenie. Co zrobić, by rzeczywiście tak było?
– Jako coach biznesowy i szkoleniowiec uważnie obserwuję i analizuję czynniki wpływające na zadowolenie z pracy. W mojej praktyce zawodowej zauważyłem, że pewne cechy osobowości odgrywają kluczową rolę w osiąganiu satysfakcji zawodowej. Te cechy nie tylko wzmacniają indywidualne poczucie spełnienia, ale także przyczyniają się do budowania zdrowego środowiska pracy, które z kolei wpływa na ogólną produktywność i efektywność organizacji – wyjaśnia trener biznesu i coach Wiktor Tokarski.
Cechy ludzi, którzy osiągają zadowolenie z pracy – zdaniem eksperta Wiktora Tokarskiego
-
Otwartość na współpracę
Zrozumienie i akceptacja faktu, że współpraca jest fundamentem sukcesu w każdym aspekcie pracy, jest kluczowe. Otwartość na współpracę oznacza gotowość do dzielenia się wiedzą, pomysłami oraz do aktywnego słuchania innych. W praktyce oznacza to, że w pracy skupiamy się na wspólnych projektach i zadaniach, staramy się być otwarci na różne punkty widzenia oraz gotowi do negocjacji i kompromisów, aby osiągnąć najlepsze możliwe wyniki.
-
Empatyczna komunikacja
Empatia w komunikacji to nie tylko umiejętność słuchania, ale także wyrażania swoich myśli i uczuć w sposób, który wyraża szacunek i jest zrozumiały dla innych. To zdolność do rozumienia emocji rozmówcy, co przekłada się na bardziej efektywną i konstruktywną wymianę informacji. W praktyce dążymy do tego, by nasze komunikaty były jasne, konstruktywne i pozbawione niepotrzebnej krytyki, co buduje atmosferę zaufania i otwartości.
-
Umiejętność dbania o work-life balance
Zdrowa równowaga między życiem zawodowym a osobistym jest fundamentem dobrostanu każdego pracownika. W pracy koncentrujemy się na zadaniach zawodowych, dając z siebie wszystko, podczas gdy w domu przeznaczamy czas na regenerację i sprawy osobiste. Promowanie i praktykowanie zdrowego work-life balance to cecha ludzi, którzy osiągają wysokie zadowolenie w swojej pracy.
-
Otwartość na feedback negatywny i dawanie feedbacku pozytywnego
Konstruktywna krytyka jest niezbędna do rozwoju osobistego i zawodowego. Otwartość na feedback, nawet jeśli jest on negatywny, pozwala na ciągłą samoocenę i rozwój. Pozwala nam zobaczyć perspektywę drugiego człowieka. To może być dla wielu osób trudne, ale – z pewnością – może być też bardzo rozwojowe i w dalszej perspektywie wpływać na satysfakcję z tego, czym zajmujemy się zawodowo. Jednocześnie warto dbać o częste dawanie feedbacku pozytywnego.
-
Szacunek wobec innych ludzi i asertywność
Szacunek wobec innych i asertywność to dwie strony tej samej monety. Z jednej strony traktujemy innych z szacunkiem, akceptując różnorodność opinii, kultur i perspektyw. Z drugiej strony – asertywność pozwala nam wyrażać własne potrzeby i granice w sposób zdrowy i konstruktywny. To równowaga między poszanowaniem innych a dbaniem o własny dobrostan jest ważnym aspektem satysfakcji z pracy.
Zadowolenie z pracy i tzw. sukces zawodowy wydają się być nieodłącznie ze sobą związane. Specjalista podkreśla znaczenie spełnienia zawodowego, niemniej nie sposób nie zauważyć, że wiele z przytoczonych tu postaw i kompetencji powtarza się także w popularnych zestawieniach cech ludzi sukcesu. Przykładowo, zgodnie ze wspomnianą Encyklopedią Zarządzania dla osób, które odniosły sukces w życiu, charakterystyczne są:
-
determinacja,
-
motywacja,
-
pewność siebie,
-
systematyczność,
-
myślenie poza przyjętymi schematami,
-
działanie mimo strachu i niepowodzeń,
-
elastyczność,
-
konsekwencja w działaniu,
-
wyciąganie wniosków z poniesionych porażek,
-
działanie w nieidealnych warunkach,
-
niepoddawanie się po pierwszej i kolejnej nieudanej próbie.
Czytaj także: Moja praca jest AŻ tyle warta? Oto jak wyceniać swoją pracę i negocjować wynagrodzenie
Jakie nawyki mają ludzie sukcesu?
Rozpoczęcie każdego dnia z konkretnym planem, praktykowanie uważności, wyznaczanie czasu na samorozwój czy nawet ubieranie się codziennie dokładnie tak samo – to nawyki ludzi sukcesu, które od lat przytaczane są w środkach masowego przekazu. Czy warto traktować je poważnie?
Zdaniem Wiktora Tokarskiego rozwijanie i utrzymywanie zdrowych nawyków w życiu zawodowym i osobistym stanowi fundament osiągania sukcesu oraz zadowolenia z pracy i życia. Trener kompetencji miękkich podkreśla, że dobre praktyki przyczyniają się i do lepszego samopoczucia, i sprzyjają budowaniu silnych produktywnych zespołów.
Droga do sukcesu wg business coacha Wiktora Tokarskiego:
-
Budowanie i wzmacnianie relacji w pracy
Nawykiem, który ma ogromne znaczenie dla każdego profesjonalisty, jest budowanie i wzmacnianie relacji zawodowych. Przeznaczanie czasu na rozmowy z innymi pracownikami, aktywne słuchanie ich potrzeb, dzielenie się własnymi doświadczeniami i perspektywami, wpływa na tworzenie środowiska pracy opartego na wzajemnym zaufaniu i szacunku.
-
Dbanie o realizację celów i dobre zarządzanie czasem
Zarządzanie czasem i efektywna realizacja celów to fundamenty produktywności i satysfakcji z pracy. Ustawianie priorytetów, planowanie zadań i celów krótko- oraz długoterminowych, a także regularne przeglądy postępów umożliwiają mi nie tylko osiąganie zamierzonych rezultatów, ale także utrzymanie poczucia kontroli nad moim czasem i życiem. Dbanie o te aspekty pozwala na wyznaczanie realistycznych terminów i unikanie przeciążenia, co jest kluczowe dla utrzymania wysokiego poziomu motywacji i zadowolenia z pracy.
-
Dbanie o proporcje między dawanym feedbackiem pozytywnym a negatywnym
Badania wskazują, że właściwa równowaga między feedbackiem pozytywnym a negatywnym może znacząco wpływać na morale i produktywność zespołu. Stosunek 5:1, a nawet 7:1, jest polecany przez niektórych ekspertów jako sposób na utrzymanie pozytywnej atmosfery, jednocześnie zachęcając do rozwoju i ulepszania pracy. W mojej praktyce staram się zawsze podkreślać to, co się udało, przed omówieniem obszarów do poprawy. Taka strategia nie tylko wzmacnia zaufanie i otwartość, ale także motywuje do ciągłego rozwoju.
-
Jasna granica między pracą a życiem osobistym
Utrzymanie zdrowej równowagi między życiem zawodowym a osobistym jest niezbędne dla dobrostanu psychicznego i fizycznego. Jasne wyznaczanie granic, gdzie w pracy koncentrujemy się na zadaniach zawodowych, a czas poza pracą poświęcamy na regenerację i życie osobiste, jest kluczowe. Asertywność w komunikowaniu własnych potrzeb i granic pomaga w utrzymaniu tej równowagi.
-
Stały rozwój kompetencji miękkich
W dzisiejszym szybko zmieniającym się świecie stały rozwój kompetencji miękkich jest niezbędny. Szkolenia, warsztaty, coaching to narzędzia, które pomagają mi w nieustannym rozwoju umiejętności takich jak komunikacja, zarządzanie czasem, rozwiązywanie konfliktów czy przywództwo. Rozwijając kompetencje miękkie, zwiększamy naszą efektywność w pracy, poprawiamy relacje z innymi i otwieram się na nowe możliwości zawodowe. Regularne uczestnictwo w szkoleniach i coachingu nie tylko pozwala nam na aktualizowanie i rozszerzanie wiedzy, ale także na refleksję nad własnymi postępami i ustalanie kolejnych kierunków rozwoju.
Czytaj także: Mowa ciała na rozmowie kwalifikacyjnej – rola komunikacji niewerbalnej
Cechy i nawyki ludzi sukcesu – najczęściej zadawane pytania:
-
Jak myślą ludzie sukcesu?
Ludzie sukcesu skupiają się przede wszystkim na konkretnych celach i możliwościach ich osiągnięcia, a nie na przeszkodach. Wierzą, że jedynie ich doświadczenie, nieustanny rozwój i umiejętności wpływają na rezultaty ich działań. Wyciągają wnioski i uczą się na błędach, a co najważniejsze – doceniają każdy najmniejszy postęp i dostrzegają drobny sukces.
-
Jakie książki czytają ludzie sukcesu?
W bibliotece ludzi sukcesu można znaleźć książki rozwojowe oraz pozycje związane z psychologią sukcesu i przedsiębiorczością. Biografie liderów są również jednymi z częstych pozycji czytelniczych ludzi sukcesu.
Anna Rychlewicz
Absolwentka dziennikarstwa i zarządzania mediami. Na świat patrzy przez pryzmat tego, jakimi słowami może go opisać. Słowa są także nieodłącznym elementem jej drogi zawodowej. Zajmuje się copywritingiem, redakcją oraz korektą tekstów. O rynku pracy, ubezpieczeniach, wnętrzach, podróżach, zdrowiu i modzie. Porusza tematykę społeczną oraz kryminalną. Pasjonują ją rozmowy z ludźmi. W czasie wolnym poszerza horyzonty i eksploruje otoczenie, prowadząc blog „Brzmi Znajomo”.
