Rozmowa z Wojciechem Manaj, dyrektorem Centralnego Laboratorium Dozoru Technicznego
Rozmawiał Maciej Zagrobelny, rzecznik prasowy UDT
Od naszej pierwszej rozmowy na łamach „Inspektora” mijają właśnie dwa lata. Jakie działania w tym okresie były podejmowane w kierunku tworzenia nowego modelu rozwoju usług laboratoryjnych UDT?
Wizja naszej organizacji, czyli zdobycie pozycji lidera innowacji w obszarze bezpieczeństwa publicznego postawiła nam wszystkim ambitne wyzwania. Wśród celów strategicznych Urzędu Dozoru Technicznego, przyjętych do zrealizowania do końca 2020 roku, znajdowały się między innymi zagadnienia usprawnienia logistyki usług. W obszarze działań Centralnego Laboratorium Dozoru Technicznego zakres zadań dotyczył wypracowania nowego modelu świadczenia usług oraz wzrostu ich dostępności. Aby skutecznie zrealizować te wyzwania zaplanowaliśmy dwa główne kierunki działań: elementarne i rozwojowe. Działania te zdefiniowaliśmy jako fundament przyszłej, silnej organizacji laboratoryjnej, która będzie w stanie efektywnie wspierać zarówno działania ustawowe jak i wolnorynkowe prowadzone przez UDT. Działania elementarne to przede wszystkim zapewnienie odpowiedniego zaplecza logistyczno-kompetencyjnego. Pozyskanie nowoczesnego wyposażenia pomiarowo-badawczego, kompetentna i zmotywowana kadra badawczo-rozwojowa to czynniki, które pozwalają w szerokiej perspektywie tworzyć i wdrażać innowacyjne i rentowne usługi.
Przynosi to jednocześnie wymierne korzyści: dostęp klientów do specjalistycznych metod badawczych, kompleksowość i szybkość działania, czyli w rezultacie wsparcie diagnostyczne inspekcji prowadzące do zapewnienia bezpiecznej eksploatacji urządzeń. Działania elementarne realizowaliśmy poprzez:
- powołanie we współpracy z Dyrektorami oddziałów lokalnych koordynatorów działalności laboratoryjnej w każdym OUDT,
- zapewnienie odpowiedniego zaplecza badawczo-rozwojowego (systematyczną rozbudowę wyposażenia pomiarowo-badawczego, dostosowanego do potrzeb nowych placówek laboratoryjnych),
- utworzenie i wyposażenie nowych, terenowych stacjonarnych placówek laboratoryjnych oraz rozwój obszarów ich działalności,
- organizację floty laboratoriów mobilnych NDT z kompleksowym wyposażeniem,
- rozpoczęcie procesu wdrażania nowych usług opartych o innowacyjne i nowoczesne metody badawcze,
- koordynację działań i wsparcie komórek laboratoryjnych w celu lepszej współpracy i sprawnej wymiany informacji.
Działania rozwojowe, towarzyszące działaniom elementarnym, skupiały się natomiast wokół zadań związanych z:
- rozszerzeniem zakresu akredytacji Polskiego Centrum Akredytacji laboratorium badawczego (AB 001) i wzorcującego (AP 136) o nowe metody badawcze,
- doskonaleniem procesu uznawania laboratoriów i poszerzeniem obszaru zaangażowania CLDT w ocenę biegłości laboratoriów badawczych, prowadzących do podwyższania standardów wykonywania badań – tym samym podwyższania poziomu bezpieczeństwa urządzeń technicznych.
Zadania zaplanowane do końca 2020 roku w ramach działań elementarnych i rozwojowych zostały w pełni zrealizowane.
Jak zatem przestawia się nowy model usług laboratoryjnych UDT?
Nowy model usług laboratoryjnych to sieć wyspecjalizowanych laboratoriów stacjonarnych i mobilnych. W ciągu ostatnich dwóch lat utworzone zostały placówki laboratoryjne: w Warszawie (przy Politechnice Warszawskiej), Krakowie (we współpracy z Centrum Energetyki Akademii Górniczo-Hutniczej) oraz obecnie rozbudowywane jest poznańskie laboratorium w nowej lokalizacji.
W tym czasie rozszerzony został zakres akredytacji Laboratorium Badawczego Nr AB 001 – najpierw wprowadzono rozszerzenie o badania mechaniczne w nowej lokalizacji – Dziale Badań Laboratoryjnych (OL) w Warszawie oraz uaktualnienie związane z nową strukturą UDT i CLDT. Następnie po pozytywnej ocenie Polskiego Centrum Akredytacji, akredytacja została rozszerzona, między innymi, w zakresie badań nieniszczących (ultradźwiękowe Phased Array /PA/ i Time of Flight Diffraction /TOFD/) - laboratorium w Warszawie i Poznaniu oraz badań metodą emisji akustycznej – laboratorium w Poznaniu i Krakowie. Centralne Laboratorium Dozoru Technicznego jest obecnie jedynym laboratorium badawczym w Polsce posiadającym akredytację w zakresie prowadzenia badań metodą emisji akustycznej.
W tym roku zakończono pierwszy etap prac adaptacyjnych poznańskiego laboratorium, w wyniku którego rozpoczął działalność Zespół Wzorcowań i Nadzoru Metrologicznego. Uruchomiony został w nowej lokalizacji warsztat mechaniczny przygotowywania próbek do badań materiałowych, głównie w oparciu o nowe obrabiarki sterowane numerycznie. Zakup nowej maszyny wytrzymałościowej o zakresie obciążenia do 400 kN rozszerzył możliwości badawcze laboratorium. Przestronne sale szkoleniowe z zapleczem audiowizualnym w poznańskiej placówce umożliwią w przyszłości organizowanie specjalistycznych szkoleń i konferencji. Lokalizacja poznańskiego laboratorium w bliskim sąsiedztwie autostrady ułatwi dojazd klientom, a dostępna przestrzeń wokół nowej siedziby pozwoli na łatwy rozładunek i załadunek obiektów badań i wzorcowań.
Bieżący rok przyniósł także korzyści warszawskiemu laboratorium, które poszerzyło spektrum świadczonych usług laboratoryjnych. Uruchomione pod koniec 2018 roku laboratorium w Warszawie oferuje usługi związane z badaniami niszczącymi i nieniszczącymi. Rozbudowa warszawskiego laboratorium o warsztat, który umożliwia przygotowywanie próbek do badań materiałowych doskonale uzupełnia możliwości w zakresie prowadzenia badań materiałowych. Własne zaplecze - wyposażone w najnowsze urządzenia do obróbki mechanicznej, takie jak: frezarka, tokarka sterowana numerycznie, przecinarka taśmowa, nacinarka karbów - umożliwia szybszą realizację zleceń oraz bieżący nadzór nad wykonywaniem próbek. Własny warsztat zapewnia też właściwą jakość ich wykonywania i co ważne - uniezależnia laboratorium od dostawców zewnętrznych.
Laboratorium w Krakowie – wyspecjalizowane w badaniach metodą emisji akustycznej, która umożliwia wykrywanie wad w konstrukcjach urządzeń technicznych, takich jak np.: zbiorniki ciśnieniowe i bezciśnieniowe, zbiorniki magazynowe, systemy rurociągów, reaktory w przemyśle chemicznym. – konsekwentnie rozwijało tę działalność wykorzystując do tego celu laboratorium mobilne. Należy podkreślić dużą dynamikę rozwoju laboratorium w Krakowie w kontekście zastosowania emisji akustycznej do badania obiektów takich jak np. suwnice. Sukcesem zakończyły się badania polegające na ciągłym monitoringu rurociągów metodą emisji akustycznej.
Kolejnym istotnym działaniem w 2020 roku, pozwalającym nam zrealizować założone cele, było uruchomienie laboratoriów mobilnych NDT. To wielowątkowe przedsięwzięcie angażowało wiele komórek naszej organizacji i obejmowało kilka etapów, między innymi: zakup samochodów ze specjalnie zaprojektowaną zabudową, zakup wyposażenia do wykonywania badań NDT, elektronarzędzi, oznakowania floty pojazdów. Wdrożeniu towarzyszyły zmiany organizacyjne - utworzone zostały Zespoły Badań Laboratoryjnych (Bydgoszcz/Płock, Gdańsk, Katowice/Gliwice, Wrocław, Lublin, Łódź/Ostrów Wielkopolski, Szczecin) obok istniejących już wcześniej Działów Badań Laboratoryjnych (Warszawa, Poznań, Kraków) – komórki powołane do wykonywania badań laboratoryjnych. Przeprowadzony został cykl szkoleń wewnętrznych dla koordynatorów zespołów badawczych, a obecnie organizowane są cykliczne spotkania w celu sprawnej koordynacji działań.
Jakie działania zostały podjęte przez CLDT w celu wdrożenia nowych metod badawczych w UDT?
Słuchając potrzeb płynących z przemysłu w zakresie diagnostyki i badań, nieustannie ukierunkowujemy nasze działania rozwojowe i ciągle staramy się poszerzać ofertę badawczą. W zależności od potrzeb rynku wdrażane są nowe zastosowania posiadanych metod badawczych jak wspomniane już zastosowania emisji akustycznej. Oprócz pracy wewnątrz komórek laboratoryjnych ściśle współpracujemy z Departamentem Innowacji i Rozwoju, który na bieżąco prowadzi monitoring najnowszych technologii i innowacji pojawiających się na rynku oraz równolegle wdraża innowacje do praktyki dozorowej.
W kontekście nowych metod badawczych warto wspomnieć o dwóch inicjatywach prowadzonych przez Departament Innowacji i Rozwoju. Pierwszą z nich jest system do nagrywania, wizualizacji i wzmacniania drgań. Dzięki specjalnej kamerze możliwa będzie analiza drgań występujących w danej instalacji. Stanowi to kolejny, nowy instrument do kompleksowej diagnostyki stanu urządzeń technicznych. Drugim wdrożeniem jest nowa metoda diagnostyczna wykorzystującej impulsowe prądy wirowe (ang. Pulsed Eddy Current – PEC). Metoda ta pozwala na wykrywanie ubytków korozyjnych i/lub erozyjnych w materiałach ferromagnetycznych, które są zaizolowane. Jest to bardzo przydatne narzędzie do wykrywania korozji pod izolacją.
W perspektywie najbliższych miesięcy zakończą się prace wdrożeniowe nad zaawansowaną techniką badań ultradźwiękowych, przeznaczoną do detekcji uszkodzeń wywołanych wysokotemperaturowym atakiem wodorowym (ang. High Temperature Hydrogen Attack – HTHA). Dotychczas kilku naszych ekspertów przeszło specjalistyczne szkolenie organizowane w Wielkiej Brytanii w tym zakresie. Ich nowe kompetencje zostały potwierdzone uzyskaniem stosownych certyfikatów. Przeprowadzono również szereg postępowań zakupowych na dostawę wymaganego wyposażenia pomiarowo-badawczego i próbek wzorcowych.
Staramy się stale udoskonalać obecnie stosowane metody badawcze. Przykładem takiego działania jest opracowanie założeń i wykorzystanie analizy statystycznej opartej o teorię wartości ekstremalnych Gumbela w pomiarach grubości. Tego typu analiza statystyczna jest szczególnie wartościowa podczas badań urządzeń, w których wystąpiła korozja wżerowa. Metoda statystyczna może być implementowana zarówno do różnych systemów oceny ryzyka eksploatacyjnego np. do efektywności inspekcji w metodologii RBI, jak i wykorzystywana w sposób autonomiczny.
Planowany jest także rozwój zakresu możliwości badawczych metodą emisji akustycznej poprzez zakup autonomicznych systemów umożliwiających monitorowanie stanu konstrukcji urządzeń, w których wykryte zostały wady i nieciągłości. Zakup umożliwi długookresowe badania obiektów w branży chemicznej i petrochemicznej.
Podsumowując tematykę rozwoju nowych metod badawczych chciałbym wspomnieć o zrealizowaniu projektu pt.: „Zwiększenie potencjału pomiarowo-badawczego UDT na rzecz zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania urządzeń technicznych”. W wyniku prac zespołu CLDT wytypowane zostały nowe metody badawcze mogące mieć praktyczne zastosowanie w obszarze dozoru technicznego. Będą one sukcesywnie wdrażane do praktyki UDT.
Laboratoria w Warszawie i Krakowie powstały przy wyższych uczelniach technicznych. Jakie są rezultaty współpracy z ośrodkami naukowymi?
Od samego początku tworzenia naszych laboratoriów staramy się być blisko nauki i środowiska naukowego. Dlatego aktywnie współpracujemy z ośrodkami naukowymi. Przykładami tego typu działań są właśnie: laboratoria powstałe we współpracy z Wydziałem Inżynierii Produkcji Politechniki Warszawskiej i Centrum Energetyki Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.
Przykładem niech będzie współpraca z Centrum Energetyki AGH, która zaowocowała uruchomieniem na terenie AGH Działu Badań Laboratoryjnych w Krakowie. Podstawę działalności tego laboratorium stanowią oczywiście wspomniane wcześniej badania metodą emisji akustycznej, ale także we współpracy z krakowskimi naukowcami prowadzone są równolegle prace nad walidacją metody Small Punch Test. Jest to nowa metoda badawcza, która pozwala na określenie właściwości wytrzymałościowych materiału poprzez wciskanie specjalnego wgłębnika w niewielką próbkę o średnicy 8 mm i grubości 0,5 mm. Uruchomiono też w krakowskim laboratorium szeroki program stażowy, dzięki któremu możemy znaleźć najbardziej wartościowych pracowników dla UDT.
Nie pozostajemy bierni w zakresie nawiązywania współpracy z innymi ośrodkami naukowymi. Aktualnie prowadzone są rozmowy z Instytutem Metalurgii Żelaza w celu uruchomienia wspólnego projektu badawczego. Jego celem miałoby być zbadanie interakcji pomiędzy zmęczeniem i pełzaniem materiałów.
Współpraca ze środowiskiem naukowym to także możliwości do rozwoju naszej kadry. Służą temu doktoraty wdrożeniowe realizowane wspólnie z ośrodkami naukowymi. W bieżącym roku kliku naszych pracowników zdecydowało się podjąć wyzwania związane z wykonaniem prac naukowych na tematy istotne z punktu widzenia naszej organizacji.
Realizacja zadań stojących przed UDT wymaga ciągłej analizy zmian zachodzących w przemyśle i konieczności sprostania wielu wyzwaniom stawianym przez klientów. Czy z punktu widzenia CLDT stanowi to impuls do dalszego rozwoju?
Misja naszej organizacji „wspieramy rozwój, dbamy o bezpieczeństwo” to ogromna odpowiedzialność i zarazem impuls do nowych działań. W Polsce znaczna część tzw. infrastruktury krytycznej przekroczyła lub wkrótce przekroczy projektowany czas eksploatacji. Pojawiają się wówczas pytania, jak należy postępować z danym urządzeniem czy instalacją? W ostatnich miesiącach pracownicy CLDT zaangażowani byli w opracowanie Warunków Urzędu Dozoru Technicznego w zakresie planowania inspekcji zbiorników bezciśnieniowych i niskociśnieniowych, stalowych o osi pionowej, przeznaczonych do magazynowania materiałów ciekłych zapalnych, w skrócie WUDT-UC ABE (ABE – Analiza Bezpiecznej Eksploatacji). Wymieniony dokument ma zastosowanie w szczególności dla zbiorników eksploatowanych powyżej 30 lat. Analiza mechanizmów degradacji i wykonanie badań w zakresie określonym przez nasz zespół będzie wskazówką w podjęciu decyzji o przedłużeniu eksploatacji danego urządzenia.
Wyzwania pojawiają się również podczas eksploatacji urządzeń pracujących w instalacjach rafineryjnych i petrochemicznych. To właśnie z myślą o tej grupie urządzeń podejmujemy działania związane z wdrożeniem w UDT metodologii Fitness For Service. Procedury zawarte w dokumencie API 579-1/ASME FFS-1 pozwalają na ocenę obiektu zawierającego różne typy uszkodzeń, a także określenie jego trwałości eksploatacyjnej. Jest to bardzo obszerny dokument, którego zrozumienie wymaga od ekspertów szerokiej wiedzy dotyczącej inżynierii materiałowej, badań NDT, korozji, wytrzymałości konstrukcji, mechaniki pękania i procesów prowadzonych w konkretnych instalacjach. Harmonogram prac przewiduje wiele miesięcy trudnych prac. Aktualnie opracowywane są wytyczne i arkusze kalkulacyjne wspomagające przeprowadzenie oceny dla urządzeń z korozją ogólną, korozją lokalną, korozją wżerową i uszkodzeniami wywołanymi przez wodór (Hydrogen blistering, Hydrogen Induced Cracking – HIC; Stress Oriented HIC (SOHIC).
Podsumowując działalność CLDT w ostatnich latach, czy należałoby wspomnieć jeszcze o innych istotnych działaniach?
Obszarów naszych działań jest bardzo wiele, ale chciałbym jeszcze podkreślić jeden, niezwykle istotny, który realizowaliśmy w ramach wspomnianych na początku działań rozwojowych. Mowa tu o zmianach, które wprowadziliśmy w procesie uznawania laboratoriów. Samo zadanie, jak wiadomo, jest czynnością dozoru technicznego wynikającą z zapisów ustawy o dozorze technicznym. Od 1 kwietnia 2020 r. zaczęły obowiązywać Warunki Techniczne Urzędu Dozoru Technicznego – Uznawania laboratoriów. Ocena kompetencji laboratoriów badawczych (WUDT-LAB wydanie 1/2019). Dokument ten powstał w ramach realizowanego w UDT projektu strategicznego „Innowacyjna organizacja inżynierska”.
Wymagania WUDT-LAB są zbiorem doświadczeń UDT zebranych podczas realizacji procesów uznawania laboratoriów. W treści Warunków uwzględniono także sugestie płynące ze środowiska laboratoriów badawczych, w tym organizacji działających w obszarze badań niszczących i nieniszczących.
Z perspektywy kilkumiesięcznego obowiązywania WUDT-LAB jako nowego dokumentu odniesienia, mogę potwierdzić, że założenia, które przyjęliśmy na początku prac tj. zapewnienie jednolitego sposobu interpretacji i egzekwowania wymagań odniesienia oraz wzrost transparentności procesu – zostały zrealizowane, a sam dokument jest pozytywnie odbierany przez laboratoria uznane.
Wraz z opracowaniem WUDT-LAB, odświeżono także wygląd wydawanego przez UDT Świadectwa Uznania, które teraz jest dodatkowo oznaczone hologramem UDT.
W ramach współpracy z Departamentem Informatyki zaktualizowano także rejestr uznanych laboratoriów, które jest dostępny na naszej stronie internetowej. Poprzez wprowadzenie dodatkowych funkcjonalności, ułatwiona została funkcja wyszukiwania laboratoriów posiadających interesujący nas zakres uznania.
Wysoka jakość i rzetelność świadczonych usług przez laboratoria uznane są dla nas priorytetem dlatego też nieustannie wprowadzamy narzędzia umożliwiające eliminowanie braku uczciwości i wiarygodności badań realizowanych przez te podmioty. Jednym z nich są zakupione próbki „referencyjne” NDT, które będą wykorzystywane przez auditorów UDT podczas prowadzonych obserwacji wykonywania badań przez laboratoria.
Dziękuję za rozmowę i życzę wielu dalszych sukcesów.
