Prace wymagające pozycji wymuszonej czy większego wysiłku fizycznego, a także prace stwarzające zagrożenie wypadkowe i zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychofizycznemu młodego człowieka – to tylko niektóre prace wzbronione młodocianym. Choć obowiązujące przepisy prawa umożliwiają zatrudnienie pracownika młodocianego, na jego pracodawcę nakładają szereg ograniczeń. Wyjaśniamy, jakie prace może wykonywać pracownik młodociany i jakie warunki pracy musi mieć zapewniony nastolatek.
Spis treści
- Pracownik młodociany – definicja
- Pracownik młodociany – jakie prace może wykonywać?
- Prace wzbronione młodocianym – wykaz
- Prace związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, wymuszoną pozycją ciała oraz zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychofizycznemu
- Prace w narażeniu na szkodliwe działanie czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych
- Prace stwarzające zagrożenie wypadkowe
- W jakich przypadkach dopuszcza się zatrudnianie młodocianych przy pracach wzbronionych?
- Czy w regulaminie pracy musimy zawrzeć wykaz prac wzbronionych młodocianym?
- Pracownik młodociany – najczęściej zadawane pytania
Pracownik młodociany – definicja
Kodeks pracy jest aktem normatywnym, który reguluje prawa i obowiązki pracodawcy oraz pracownika. W tym samym dokumencie znajdziemy także kwestie dotyczące zatrudnienia pracownika młodocianego. Na początek warto jednak wyjaśnić, kim tak naprawdę jest pracownik młodociany i w jaki sposób postrzegają go aktualne przepisy prawa.
Kodeks pracy, art. 190.
§ 1. Młodocianym w rozumieniu kodeksu jest osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 lat.
§ 2. Zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 15 lat [z zastrzeżeniami – przyp. red.].
W myśl obowiązujących przepisów Kodeksu pracy za pracownika młodocianego uznaje się osoby, które ukończyły 15. rok życia, ale nie przekroczyły 18 lat. Pracownik młodociany może zostać zatrudniony tylko wtedy, gdy ukończył co najmniej ośmioletnią szkołę podstawową oraz posiada zaświadczenie lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie stanowi zagrożenia dla jego zdrowia. Na tym jednak nie kończą się wymogi dotyczące zatrudnienia pracownika młodocianego. Aktualne przepisy prawa wskazują, że zatrudnienie młodocianego jest możliwe celem przygotowania zawodowego lub przy wykonywaniu tak zwanych prac lekkich. Co to oznacza w praktyce?
Pracownik młodociany – jakie prace może wykonywać?
Pracownik młodociany – z racji młodego wieku, braku doświadczenia i wyjątkowych potrzeb – może zostać zatrudniony jedynie na szczególnych warunkach. Umowa o pracę, czas pracy młodocianego, charakter pracy czy należne mu przerwy – to kwestie, na temat których wiedzę powinien posiadać pracodawca decydujący się na zatrudnienie osoby w wieku szkolnym. Warto wiedzieć, że polskie prawo jasno wskazuje, jakie warunki pracy dla pracownika młodocianego powinny zostać spełnione, by jego zatrudnienie było zgodne z literą prawa. Przepisy nie pozostawiają także żadnych wątpliwości w kwestii tego, jakie prace może wykonywać osoba w wieku od 15 do 18 lat.
Dozwolone jest zatrudnianie młodocianych:
-
w celu przygotowania zawodowego i nauki zawodu,
-
przy wykonywaniu prac lekkich.
A jakie zajęcia kryją się pod sformułowaniem „prace lekkie”? Według prawa są do prace:
-
niewymagające pozycji wymuszonej dłużej niż 2 godziny dziennie,
-
niewymagające wysiłku fizycznego większego niż potrzebny do wykonywania prac,
-
niewymagające pracy przy monitorze ekranowym dłużej niż 2 godziny w ciągu dnia.
Przy tym warto również zaznaczyć, że prace lekkie dla młodocianych nie mogą w żaden sposób narażać ich zdrowia i życia. Nie mogą także stanowić zagrożenia dla rozwoju psychicznego i psychofizycznego osoby młodocianej, a co więcej – muszą umożliwiać młodemu człowiekowi wypełnianie obowiązków szkolnych. Dopuszczalne prace lekkie dla młodocianych to chociażby roznoszenie ulotek, proste prace biurowe, takie jak wysyłanie i odbieranie poczty elektronicznej, obsługa infolinii, segregacja dokumentów, przepisywanie pism. Ponadto zezwala się na zatrudnianie młodocianych do lekkich prac fizycznych.
Pamiętaj!
Osobę niepełnoletnią można zatrudnić wyłącznie w celu przygotowania zawodowego lub do wykonywania prac lekkich. Prace te nie mogą być szkodliwe dla zdrowia ani narażać życia młodego człowieka. Nie mogą też stanowić zagrożenia dla jego rozwoju psychofizycznego ani kolidować z obowiązkami szkolnymi.
Prace wzbronione młodocianym – wykaz
Ustawodawca bardzo szczegółowo reguluje kwestie zatrudnienia pracownika młodocianego, wskazując jednocześnie listę prac, które w jego przypadku są zabronione. Wobec tego pracodawca podejmujący się zatrudnienia nastolatka nie może zlecać mu pewnego rodzaju zajęć. Zatem, jakie są prace wzbronione młodocianym?
Kodeks pracy a także Rozporządzenie Rady Ministrów wskazuje, że prace wzbronione młodocianym, to prace:
-
związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, wymuszoną pozycją ciała oraz zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychofizycznemu,
-
w narażeniu na szkodliwe działanie czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych,
-
stwarzające zagrożenie wypadkowe.
30 września 2023 r. wejdzie w życie Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 czerwca 2023 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac. W Załączniku nr 1 rozporządzenia ministra uwzględnia się nowy wykaz prac wzbronionych młodocianym.
Prace związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, wymuszoną pozycją ciała oraz zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychofizycznemu
Są to między innymi prace:
-
polegające na podnoszeniu i przenoszeniu ciężarów,
-
wymagające dużej liczby powtórzeń tej samej czynności,
-
wykonywane na kolanach, w szczególności przy ręcznym cyklinowaniu podłóg, pracach brukarskich i posadzkarskich,
-
związane z konsumpcją, wytwarzaniem i sprzedażą wyrobów alkoholowych lub tytoniowych.
-
prace związane z produkcją, sprzedażą i reklamą treści pornograficznych,
-
wiążące się z ubojem i obróbką poubojową zwierząt,
-
polegające na obsłudze zakładów kąpielowych i łaźni,
-
wykonywane w placówkach dla nerwowo i psychicznie chorych,
-
pokojowych w hotelach, domach wczasowych i innych ośrodkach turystycznych,
-
tancerzy w zakładach gastronomicznych,
-
prace w zakładach pogrzebowych.
Prace w narażeniu na szkodliwe działanie czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych
Wśród takich prac wymienia się na przykład:
-
przy wykorzystaniu substancji chemicznych klasyfikowanych jako drażniące, szkodliwe, toksyczne, bardzo toksyczne, żrące lub wybuchowe, w tym środków ochrony roślin,
-
w narażeniu na czynniki rakotwórcze,
-
w kontakcie z lekami psychotropowymi,
-
w narażeniu na szkodliwe działanie pyłów,
-
w zasięgu niebezpiecznych dla zdrowia pól elektromagnetycznych,
-
w narażeniu na niebezpieczne dla zdrowia promieniowanie jonizujące,
-
w narażeniu na promieniowanie laserowe,
-
w narażeniu na promieniowanie nadfioletowe, w tym przy spawaniu czy cięciu metali,
-
w narażeniu na hałas,
-
w temperaturze niższej niż 14 stopni i pomieszczeniach o temperaturze powyżej 30 stopni, przy wilgotności powietrza przekraczającej 65%,
-
przy substancjach, które mogą być źródłem zarażenia (krew, mocz, tkanki, kał itp.), w szczególności w szpitalach zakaźnych,
-
w których źródłem zarażenia mogą być substancje odzwierzęce lub roślinne.
Czytaj także: Czynniki szkodliwe w środowisku pracy: chemiczne, fizyczne, biologiczne
Prace stwarzające zagrożenie wypadkowe
Tutaj mowa jest przede wszystkim o pracach przy obsłudze maszyn i w trudnych środowiskach pracy:
-
przy obsłudze młotów mechanicznych, walców, pras, nożyc, krajalnic, szarpaczy, napędów i przystawek przenoszących ruch na maszyny,
-
polegające na łowieniu ryb, patroszeniu i filetowaniu,
-
przy rozbiorze, trybowaniu i mieleniu mięsa,
-
przy obsłudze kotłów parowych, urządzeń i naczyń, w których ciśnienie przewyższa 0,5 bara,
-
polegające na prowadzeniu maszyn budowlanych i drogowych,
-
przy zrywce, pozyskiwaniu, transporcie i obróbce drewna z użyciem pilarek elektrycznych, mechanicznych, z napędem łańcuchowym etc. oraz określonych maszyn,
-
z użyciem środków wybuchowych i łatwopalnych oraz wyrobów, które je zawierają,
-
stwarzające zagrożenie porażenia prądem,
-
w transporcie kolejowym, samochodowym i tramwajowym,
-
w żegludze i lotnictwie,
-
stwarzające zagrożenie zawalenia, np. wykonywane pod ziemią, przy budowie i rozbiórce budynków,
-
na wysokości powyżej 3 m,
-
w kamieniołomach, kopalniach odkrywkowych, przy wydobyciu i przeróbce siarki,
-
przy nieodpowiednim oświetleniu.
Czytaj także: Wypadek przy pracy — zgłoszenie, rodzaje, postępowanie, ustawa
Pamiętaj!
W przypadku młodocianych zabroniona jest praca w warunkach narażenia na hałas, którego poziom ekspozycji odniesiony do ośmiogodzinnego dobowego lub do przeciętnego tygodniowego, określonego w Kodeksie pracy, wymiaru czasu pracy przekracza wartość 80 dB, szczytowy poziom dźwięku C przekracza 130 dB, a maksymalny poziom dźwięku A przekracza wartość 110 dB.
Warto jednak wiedzieć, że w niektórych przypadkach możliwe jest zatrudnianie młodocianych w wieku powyżej 16 lat przy pracach, które znajdują się w wykazie prac wzbronionych. Zatem, w jakich przypadkach ustawy i rozporządzenia dopuszczają zatrudnienie nastolatków przy pracach wzbronionych?
W jakich przypadkach dopuszcza się zatrudnianie młodocianych przy pracach wzbronionych?
Obowiązujące przepisy prawa dopuszczają zatrudnienie pracownika młodocianego przy niektórych rodzajach prac wzbronionych. Warunkiem jest jednak ukończenie przez pracownika 16. roku życia oraz ograniczenie się do zaznajamiania młodocianego z czynnościami niezbędnymi do przygotowania zawodowego. W praktyce oznacza to, że zatrudnienie młodocianego w przypadku pracy znajdującej się w wykazie prac zabronionych nie może mieć charakteru pracy stałej. Oczywiście w trakcie przygotowania zawodowego należy zwracać szczególną uwagę na przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Pamiętaj!
Młody człowiek może wykonywać w pracy czynności znajdujące się w wykazie prac wzbronionych wyłącznie wtedy, gdy celem takiej pracy jest odbycie przygotowania zawodowego.
Przykładowo, w wykazie prac wzbronionych pracownikom młodocianych figurują prace związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym i wymuszoną pozycją ciała. Taką pracą może być chociażby praca na stanowisku mechanika samochodowego. Jednak w sytuacji, gdy ma ona służyć przygotowaniu do pracy w zawodzie mechanika, dopuszcza się zatrudnienie osoby młodocianej. Warunkiem jest jednak wykonywanie pracy nie dłużej niż 3 godziny na dobę.
Czy w regulaminie pracy musimy zawrzeć wykaz prac wzbronionych młodocianym?
Kodeks pracy to podstawowe źródło prawa pracy. Zaraz obok niego istotne miejsce w regulowaniu praw i obowiązków pracownika oraz pracodawcy zajmują wewnątrzzakładowe regulaminy pracy. Warto wiedzieć, że treść takiego regulaminu nie wynika tylko i wyłącznie z warunków stawianych przez pracodawcę, ale jest efektem przepisów prawa, które jasno wskazują, jakie zapisy powinny się w nim znaleźć.
Regulamin pracy powinien określać w szczególności organizację pracy i warunki przebywania na terenie zakładu pracy w czasie jej trwania, a także po jej zakończeniu, system i rozkład czasu pracy, ale również kwestie dotyczące terminu i częstotliwości wypłaty wynagrodzenia. W tym samym dokumencie musi znaleźć się także m.in.:
- wykaz prac wzbronionych pracownikom młodocianym,
- rodzaje prac i wykaz stanowisk pracy dozwolonych pracownikom młodocianym w celu odbywania przygotowania zawodowego,
- wykaz lekkich prac dozwolonych pracownikom młodocianym zatrudnionym w innym celu niż przygotowanie zawodowe.
Pamiętaj!
W regulaminie pracy powinien być zawarty wykaz prac lekkich dozwolonych pracownikom młodocianym oraz wykaz prac wzbronionych.
Wykaz prac lekkich oraz prac wzbronionych ujętych w regulaminie pracy musi być dostosowany do prac podejmowanych na terenie konkretnego zakładu pracy.
Pracownik młodociany – najczęściej zadawane pytania:
-
Pracownik młodociany – kto to?
Zgodnie z zapisami Kodeksu pracy pracownikiem młodocianym nazywamy pracownika, który ukończył 15. rok życia, ale nie przekroczył 18 lat.
-
Jakie prace może wykonywać pracownik młodociany?
Pracownik młodociany może wykonywać prace mające na celu przygotowanie zawodowe, a także prace lekki, czyli prace niewymagające pozycji wymuszonej dłużej niż 2 godziny, niewymagające większego wysiłku fizycznego oraz prace przy monitorze ekranowym nie dłuższe niż 2 godziny w ciągu dnia.
-
Czy pracownik młodociany może wykonywać pracę przy maszynach?
Osoba młodociana może pracować przy maszynach i wykonywać inne prace ujęte w wykazie prac wzbronionych osobom młodocianym tylko wówczas, gdy ma to na celu naukę w ramach przygotowania zawodowego. W takim wypadku charakter takiej pracy nie może być stały i musi być ograniczony czasowo.