Osoby pozostające w konflikcie z pracodawcą często obawiają się utraty pracy, wstrzymywania wypłaty i jeszcze innych konsekwencji. Tymczasem, jeśli mamy poczucie, że szef postępuje wobec nas nieuczciwie, lekceważy Kodeks pracy i inne przepisy – możemy zwrócić się do sądu pracy i dochodzić swoich praw. Pozew i rozprawa sądowa mogą być stresujące, szczególnie w obliczu konieczności konfrontacji z pracodawcą, z którym mamy spór. Jednak to jedyna możliwość, by wyegzekwować sprawiedliwe traktowanie i przestrzeganie prawa pracy.
Czytaj dalej, by dowiedzieć się:
- z jakimi sprawami można zwrócić się do sądu pracy,
- jak złożyć pozew,
- kiedy można uzyskać odszkodowanie od pracodawcy,
- czy w przypadku pozwu do sądu pracy powinniśmy skorzystać z pomocy adwokata.
Ile czasu ma sąd pracy na wyznaczenie terminu rozprawy?
Nawet w przypadku ewidentnego łamania prawa, wiele osób wciąż ma obawy przed składaniem pozwu przeciwko nieuczciwemu pracodawcy. Poczucie, że sprawa jest z góry przegrana, może być szczególnie silne, gdy mamy do czynienia z dużym przedsiębiorstwem, zatrudniającym własnych prawników. Szanse wydają się nierówne, dlatego to pracownik jest szczególnie chroniony w przypadku konfliktu z firmą. Ułatwieniem jest zwolnienie z opłat procesowych dla pracowników składających pozew w sprawach, w których wartość roszczeń nie przekracza 50 tys. zł.
Obawy budzi także to, że rozprawa może ciągnąć się miesiącami. Rzeczywiście, długość postępowania zależna jest od wielu czynników. Zdarza się też, że powód czeka nawet kilka lub kilkanaście miesięcy na rozpatrzenie pozwu przez sąd. Mimo to w wielu przypadkach warto poczekać, na przykład jeśli pracownik ma podstawy do roszczeń o odszkodowanie za zwolnienie z pracy.
Każdy pracownik jest chroniony przez przepisy prawa pracy ujęte w Kodeksie pracy (a także innych aktach, np. rozporządzeniu dot. bhp, przepisach szczegółowych dotyczących poszczególnych grup zawodowych itp.). W Kodeksie pracy pojęcie sądu pracy pojawia się wielokrotnie. W przepisach wymieniane są okoliczności, w których zatrudniony może zwrócić się do tej instytucji – wraz z terminami składania pozwu w przypadku konkretnych, niedozwolonych działań pracodawcy. Ogólne wytyczne dotyczące sposobu dochodzenia praw na drodze sądowej znajdziemy w Dziale Dwunastym Kodeksu pracy pt. Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy. Warto przytoczyć ogólne przepisy:
- Art. 242. § 1. Pracownik może dochodzić swych roszczeń ze stosunku pracy na drodze sądowej. § 2. Przed skierowaniem sprawy na drogę sądową pracownik może żądać wszczęcia postępowania pojednawczego przed komisją pojednawczą.
- Art. 243. Pracodawca i pracownik powinni dążyć do polubownego załatwienia sporu ze stosunku pracy.
Jak widać, Kodeks pracy kładzie nacisk na to, by w pierwszej kolejności starać się załatwić sprawę polubownie. Wspomniana komisja pojednawcza powoływana jest wspólnie przez pracodawcę oraz zakładową organizację związkową. Jeśli takiej nie ma w miejscu pracy, komisję powołuje pracodawca, ale musi zostać ona zatwierdzona przez pracowników. W komisji nie mogą znaleźć się między innymi osoby z kadry kierowniczej ani główni księgowi. Może się zdarzyć, że mediacje w asyście komisji pojednawczej nic nie dają. Pamiętajmy, że konflikt z pracodawcą często wywołuje ogromny stres, lęk przed manipulacjami, podżeganiem pracodawcy przeciwko pracownikowi itp. Poszkodowana osoba może czuć się zaszczuta, tym bardziej, jeśli nie otrzymuje wsparcia ze strony innych współpracowników, a rozmowy z pracodawcą przed komisją zamieniają się w festiwal oskarżeń.
Art. 254. Jeżeli postępowanie przed komisją pojednawczą nie doprowadziło do zawarcia ugody, komisja na żądanie pracownika, zgłoszone w terminie 14 dni od dnia zakończenia postępowania pojednawczego, przekazuje niezwłocznie sprawę sądowi pracy. Wniosek pracownika o polubowne załatwienie sprawy przez komisję pojednawczą zastępuje pozew. Pracownik zamiast zgłoszenia tego żądania może wnieść pozew do sądu pracy na zasadach ogólnych.
Trzeba podkreślić, że pracownik pozostający w konflikcie z szefem nie musi żądać powołania komisji w zakładzie pracy, może od razu zwrócić się do sądu. Przepisy dotyczące tych organów w Kodeksie pracy znajdziemy w Rozdziale III Działu Dwunastego:
- Art. 262. § 1. Spory o roszczenia ze stosunku pracy rozstrzygają sądy powszechne, zwane „sądami pracy”.
Jakie sprawy rozpatruje sąd pracy?
Sądy pracy nie zajmują się sporami w sprawie ustalania nowych warunków zatrudnienia, a także stosowania norm pracy. Jakie więc sprawy możemy do nich kierować?
Sprawy zgłaszane do sądu pracy mogą dotyczyć między innymi:
- ustalenia stosunku pracy – jeśli dana osoba została przyjęta na umowę cywilnoprawną,
- wypowiedzenia umowy o pracę – np. uznania go za niezgodne z prawem, bezskuteczne, pracownik może także żądać przywrócenia do pracy, przywrócenia poprzednich warunków pracy / wynagrodzenia,
- wynagrodzenia – np. jeśli nie było wypłacane (w terminie), pracownik uzyskiwał je w innej wysokości od tego, jaka wynikała z umowy, wynagrodzenie było niższe od minimalnego wynagrodzenia za pracę,
- dyskryminacji, mobbingu lub naruszenia innych dóbr osobistych,
- roszczeń w związku z wypłacaniem ekwiwalentu za wykorzystanie osobistego sprzętu w pracy (o ile nie zawarto odrębnej umowy między pracodawcą a pracownikiem w tej sprawie),
- odszkodowań z tytułu wypadków bądź chorób zawodowych,
- świadectwa pracy – na przykład zawarcia w nim nieprawdziwych, niekompletnych informacji, nieterminowym przekazaniem dokumentu itp.
- kar porządkowych – np. uznania ich za bezzasadne,
- odpraw pracowniczych – np. wezwania do ich wypłacenia lub wypłacenia we właściwej wysokości.
Jak przebiega rozprawa sądowa?
Zazwyczaj sprawy pracownicze rozpatrywane są w pierwszej instancji przez sądy rejonowe – i to tam należy skierować pozew. Może być to sąd właściwy dla miejsca zamieszkania pozwanego pracodawcy, lokalizacji zakładu pracy, ale też dla miejsca wykonywania pracy przez pracownika. Po wstępnym rozpatrzeniu sprawy przez sąd, do pozwanego, w tym przypadku pracodawcy, zostaje wysłany pozew. Strona pozwana ma prawo wysłać odpowiedź we wskazanym przez sąd terminie (co najmniej 2 tygodni).
Zanim dojdzie do właściwej rozprawy, ustalane jest posiedzenie przygotowawcze. Ma ono na celu nie tylko przygotowanie materiału procesowego, ustalenie planu rozprawy, ale też zweryfikowanie, czy można rozwiązać spór już na tym etapie, bez konieczności prowadzenia dalszych czynności sądowych. Plan i data rozprawy zostają wyznaczone dopiero wówczas, gdy nie uda się rozwiązać konfliktu.
Powód może, ale nie musi skorzystać z pomocy adwokata bądź radcy prawnego. Pracownik może wskazać także innych pełnomocników, np. współuczestnika konfliktu, współmałżonka, rodzeństwo, dzieci, przedstawiciela zakładowej organizacji pracowniczej, inspektora pracy, współpracownika.
Sąd pracy – jak założyć sprawę?
Pozew do sądu pracy powinien spełniać wymogi dla pism procesowych. Wytyczne znajdują się w art. 126 Kodeksu postępowania cywilnego.
Wymogi formalne pisma procesowego
§ 1. Każde pismo procesowe powinno zawierać:
- oznaczenie sądu, do którego jest skierowane;
- imiona i nazwiska lub nazwy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
- oznaczenie rodzaju pisma;
- osnowę wniosku lub oświadczenia;
- w przypadku, gdy jest to konieczne do rozstrzygnięcia co do wniosku lub oświadczenia – wskazanie faktów, na których strona opiera swój wniosek lub oświadczenie, oraz wskazanie dowodu na wykazanie każdego z tych faktów;
- podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
- wymienienie załączników.
§ 1.1. Do pisma procesowego dołącza się załączniki wymienione w tym piśmie.
W przypadku pozwu pracowniczego tytułem określającym rodzaj pisma, może być np.
- Pozew o uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne
Dalej przechodzimy do osnowy pozwu, czyli głównej części, w jakiej przedstawiamy okoliczności sprawy, roszczenia, zarzuty, oświadczenia oraz dowody. Jeśli chodzi o roszczenia pracownicze, może to być np.:
- Wnoszę o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia umowy o pracę doręczonego powodowi dn. …
W tym miejscu można dodać także inne roszczenia np.
- Wnoszę o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu wg norm przepisanych.
- Wnoszę o przeprowadzenie rozprawy także pod nieobecność powoda.
Uzasadnienie okoliczności zdarzenia powinno być konkretne, zawierać dokładne daty i miejsca, kwoty itp.
- Powód został zatrudniony przez pozwaną stronę dn. … na stanowisku … na … etat za wynagrodzeniem w wysokości … zł miesięcznie. (Dowód: umowa o pracę z dn. … )
- W dn. … pozwana strona wypowiedziała powodowi umowę o pracę, podając przyczynę: … . (Dowód: pismo z dn. …)
- Zdaniem powoda, wskazana przyczyna wypowiedzenia jest nieprawdziwa, ponieważ … .
- W świetle przedstawionych okoliczności powództwo jest uzasadnione i zasługuje na uwzględnienie w całości.
Wskazanymi załącznikami mogą być np. kopia umowy o pracę, kopia wypowiedzenia umowy, kopia pozwu dla pozwanego, inne niezbędne dokumenty. Należy podkreślić, że lista załączników powinna być wymieniona w pozwie.
Wzory pozwów pracowniczych można znaleźć na wielu stronach rządowych (z końcówką gov.pl), sądów okręgowych itp. Warto także zwrócić się o pomoc do kancelarii prawnej.
