Warunki pracy górnika należą do szczególnie wymagających. Niemniej, obowiązki nie zawsze wykonywane są pod ziemią. Inaczej wygląda praca np. w kopalni odkrywkowej litych surowców skalnych, a inaczej w kopalni głębinowej rud miedzi itd. Z czym na co dzień musi mierzyć się górnik?
Przemysł wydobywczy w Polsce wciąż należy do bardzo istotnych działów gospodarki, stanowiących krajowy fundament zabezpieczenia energetycznego dla większości gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. A to oznacza, że tysiące wyspecjalizowanych górników każdego dnia musi wykonywać bardzo trudną pracę.
Istnieją różne rodzaje kopalni. Jeśli klasyfikujemy je z uwagi na metodę pozyskiwania surowców, wówczas wyróżniamy:
- odkrywkowe,
- głębinowe,
- otworowe.
Praca w kopalni odkrywkowej: warunki
Jeśli chodzi o kopalnie odkrywkowe, praca wykonywana jest na powierzchni ziemi i – jak sama nazwa wskazuje – polega na usuwaniu wierzchnich wartsw powłoki ziemi. W tego typu kopalniach zazwyczaj pozyskuje się piasek, żwir i kamienie (np. są to kopalnie odkrywkowe surowców drogowych lub wykorzystywanych w innych gałęziach budownictwa), a także węgiel kamienny czy rudy różnych metali.
Do najważniejszych kwestii bezpieczeństwa w czasie pracy w kopalni odkrywkowej należy właściwe zabezpieczenie “ścian” kopalni w taki sposób, by nie dochodziło do osunięć i oberwań, a także przeciwdziałanie zalewania kopalni wodami gruntowymi.
W czasie pracy w kopalni odkrywkowej górnicy posługują się ciężkim sprzętem wiertniczym, strzałowym i innym oraz materiałami wybuchowymi, co również stwarza ryzyko wypadków.
Kopalnie odkrywkowe w Polsce to na przykład Kopalnia Węgla Brunatnego Bełchatów, Kopalnia haloizytu w Duninie czy Kopalnia kwarcu „Stanisław" w Szklarskiej Porębie.
Kopalnia głębinowa – jak wygląda praca górnika?
Kopalnia głębinowa składa się z części nadziemnej oraz podziemnej. Prace wydobywcze wykonywane są w większości pod powierzchnią ziemi, na chodnikach i w tzw. szybach (materiałowych, transportowych). W każdej kopalni znajduje się wieża szybowa, nadszybie, składy, miejsca magazynowania urobku, cechowania, sortownia, lampownia i wiele innych miejsc pod i na powierzchni. Ważne są również ambulatorium oraz centrum ratownictwa górniczego i BHP.
Istotna część pracy górnika odbywa się we fragmencie chodnika zwanym przodkiem. Jak czytamy w opisie profesji górnika głębinowego zamieszczonej w Klasyfikacji zawodów i specjalności:
Wykonuje zasadnicze prace w przodkach eksploatacyjnych (ściany, zabierki, komory) oraz przygotowawczych i udostępniających (chodniki węglowe, kamienno-węglowe i kamienne, przybierki, szyby, szybiki i wielkowymiarowe wyrobiska kapitalne) zgodnie z wymogami dokumentacji technicznej i instrukcjami roboczymi, posługując się w zależności od potrzeb narzędziami ręcznymi (wiertarka, kilof, łom, młot, klucz fajkowy itp.) lub mechanicznymi (wrębiarka, wręboładowarka, kombajn chodnikowy lub ścianowy, ładowarka itp.); montuje, demontuje i utrzymuje w sprawności wszelkiego typu uzbrojenia i wyposażenia wyrobisk dołowych w celu zapewnienia ciągłości ruchu dołu kopalni; posługuje się różnego typu wielokrążkami, windami BKS, windami rabunkowymi, lewarami, zestawem narzędzi ślusarskich, pazurem, siekierą, piłą, kilofem, łopatą itp.
Zdarzeniami stwarzającymi szczególne niebezpieczeństwo w czasie pracy są zawalenia chodników i tzw. tąpnięcia.
Zgodnie z definicją Wyższego Urzędu Górniczego tąpnięcie to zjawisko dynamiczne spowodowane wstrząsem górotworu, w wyniku którego wyrobisko lub jego odcinek uległo gwałtownemu zniszczeniu lub uszkodzeniu, w następstwie czego nastąpiła całkowita lub częściowa utrata jego funkcjonalności lub bezpieczeństwa jego użytkowania. Gwałtowne tąpnięcie może powodować zagrożenie życia i utratę zdrowia ludzi pracujących w kopalni.
Głębinowe kopalnie w Polsce to na przykład Kopalnia Węgla Kamiennego Budryk (najgłębsza w kraju), Kopalnia Węgla Kamiennego „Wujek” i wiele innych, zlokalizowanych głównie na Śląsku.
Kopalnia otworowa: praca w kopalni soli
W kopalni otworowej kopalina jest wydobywana za pośrednictwem otworów wiertniczych. W czasie eksploatacji złoża, dzięki wykorzystaniu procesów fizycznych, chemicznych i biochemicznych, stan skupienia pozyskiwanego materiału przyjmuje postać ciekłą lub gazową.
W naszym kraju w kopalniach otworowych wydobywana jest sól. Inne możliwe do pozyskania w ten sposób surowce to na przykład ropa naftowa, gaz ziemny, siarka, woda mineralna i inne.
Zgodnie z rządową klasyfikacja zawodu, górnik zatrudniony w kopalni otworowej przede wszystkim: kieruje procesami wydobywania, magazynowania i transportu ropy lub gazu, siarki, soli; obsługuje urządzenia wydobywcze ropy lub gazu: pompy, głowice wydobywcze, oddzielacze, aparaty wysokociśnieniowe, tłocznie ropne, oczyszczalniki i adsorbery; włącza i wyłącza odwierty, syfonuje odwierty i oddzielacze; dawkuje środki zabezpieczające przed tworzeniem się hydratów; prowadzi eksploatację siarki – otworową metodą podziemnego wytopu, lub eksploatację soli – metodą ługowania.
Praca górnika wiąże się z wieloma zagrożeniami wypadków przy pracy i chorób zawodowych (przede wszystkim pylicy, uszczerbku słuchu, zespołu wibracyjnego),
Wyższy Urząd Górniczy wymienia następujące niebezpieczne zdarzenia, do jakich może dojść w kopalni:
- pożary,
- zapalenia i wybuchy metanu,
- wybuchy pyłu węglowego,
- zawały,
- tąpnięcia,
- awarie,
- zdarzenia z użyciem środków strzałowych,
- wyrzuty gazów i skał,
- inne.
Z uwagi na ryzyko, tak ważne są w tym zawodzie przestrzeganie bhp oraz regularne badania lekarskie.