Pinokia nie trzeba chyba nikomu przedstawiać. To wystrugany przez Gepetta pajacyk, który na koniec powieści Carla Collodiego staje się chłopcem, ma bardzo ciekawe przygody i pewną nietypową przypadłość – gdy kłamie, wydłuża mu się nos. Mówi się, że w każdej bajce jest ziarno prawdy. Także w opowieści o drewnianym chłopcu, który ostatecznie zamienia się w człowieka, można je znaleźć. Jak można się spodziewać, efekt Pinokia to coś, po czym możemy rozpoznać kłamcę. Jak działa i na czym polega?
Spis treści
Efekt Pinokia – co to?
Wprawiony kłamca umie maskować swoje złe intencje i łatwo osiąga cele. Zmyśla, aby lepiej wypaść, coś zyskać, zaprezentować się w dobrym świetle albo wprowadzić chaos w relacjach międzyludzkich. Nie każdy jednak zdaje sobie sprawę, jak wiele zdradza mowa ciała. Choć oczywiście w realnym świecie nos kłamcy nie powiększa się, kiedy ten głosi nieprawdziwe tezy, to jednak hiszpańscy naukowcy odkryli bardzo ciekawą zależność pomiędzy intencjonalnym mijaniem się z prawdą a wyglądem twarzy.
Mianowicie, kiedy jakaś osoba kłamie, jej nos i mięśnie znajdujące się wokół oczu się rozgrzewają. Właśnie to zjawisko nazywamy efektem Pinokia. Syndrom ten odkryli Emilio Gómez Milán i Elvira Salazar López z Uniwersytetu w Grenadzie.
Efekt Pinokia – jak go rozpoznać?
Nie zawsze zaczerwienienie nosa i policzków jest od razu widoczne. Maskować je może silny makijaż, maseczka na twarzy itp. Dlatego w rozpoznawaniu efektu Pinokia warto posiłkować się też innymi oznakami.
Kiedy osoba mija się z prawdą, podnosi się jej poziom stresu – organizm kłamcy uwalnia katecholaminy, substancje chemiczne, które wpływają na puchnięcie tkanek wewnątrz nosa. Nos zaczyna nieznacznie puchnąć, czasami także mrowić lub swędzieć. W efekcie
kłamca mimowolnie zaczyna dotykać okolic nosa i oczu rękami. To może być jasny sygnał, że ktoś mija się z prawdą. W ten sposób efekt Pinokia staje widoczny dla postronnych obserwatorów.
Po czym jeszcze, poza efektem Pinokia, czyli symptomami dotyczącymi nosa, można rozpoznać mataczenie kłamcy?
Mowa ciała mówi bardzo wiele. Emocje człowieka, są trudne do opanowania w momencie kłamstwa. Osoba, która nie mówi prawdy, może mieć tendencję do zakrywania ust dłonią, co oznacza, że podświadomie nie chce czegoś powiedzieć.
Innym sygnałem jest nagłe cofnięcie się w chwili przyłapania na kłamstwie – to efekt zdziwienia, że kłamca został przejrzany. Nadmierne pocenie się, zmiana postawy ciała, przyspieszony oddech, niepokój lub nieuzasadniony sytuacją spokój także mogą pomóc zdemaskować kłamcę.
Efekt Pinokia – przyczyny
Naukowcy przy pomocy obrazowania termicznego udowodnili, że w zależności od aktywności umysłowej zmienia się temperatura ludzkiej twarzy. Ma to związek z aktywnością tzw. wyspy – części kory mieszcząca się w bruździe bocznej mózgu. Wyspa bierze udział między innymi w termoregulacji ciała. Naukowcy zauważyli, że wyspa aktywizuje się, kiedy doświadczamy prawdziwych emocji (a nie na przykład je udajemy). Stwierdzono przy tym negatywną korelację – co do zasady, im wyższa aktywność wyspy, tym mniejszy skok temperatury. Zatem w odwrotnej sytuacji, gdy osoba dopuszcza się fałszu, następuje znaczne podwyższenie temperatury, które objawia się na przykład zaczerwienieniem w okolicy nosa, policzków i oczy (źródło: sciencedaily.com).
Efekt Pinokia – kto jest na niego narażony?
Efekt Pinokia pojawia się u osób, które celowo mijają się z prawdą. Można zauważyć go w różnych sytuacjach, np. kiedy kandydat na stanowisko kłamie w czasie rozmowy kwalifikacyjnej.
Efekt pinokia – jak sobie z nim poradzić?
Chcąc rozszyfrować, czy kolega lub koleżanka z pracy nie mówi prawdy, nie skupiajmy jednak całej energii na obserwacji mowy ciała. Chcąc za wszelką cenę odkryć kłamstwo, możemy na siłę doszukiwać się sygnałów świadczących o nim – szukać potwierdzenia przekonań zamiast obiektywnie ocenić sytuację.
Takie podejście do współpracowników może zaburzyć atmosferę w pracy i negatywnie wpłynąć na relacje w zespole. Nieufność, doszukiwanie się kłamstw, nawet kiedy rozmówca ma dobre intencję, nie pozwalają efektywnie współpracować.
Sprawdź także, jakie mogą być konsekwencje kłamania w CV.
