Po wielkim sukcesie serii Millenium Stiega Larssona o losach dziennikarza śledczego i nieznającej strachu hakerki, wielu zaczęło interesować się możliwością zawodowego tropienia skandali, afer i ujawniania ich opinii publicznej. Z czym wiąże się dziennikarstwo śledcze, czy każdy może pracować jako reporter do zadań specjalnych?
Dziennikarstwo śledcze: na czym polega?
Po pierwsze należy wspomnieć, że nie jest to zawód wykreowany wyłącznie na potrzeby beletrystyki. Dziennikarze śledczy ujawnili na przykład tzw. aferę Watergate, która doprowadziła jednego z amerykańskich prezydentów do ustąpienia ze stanowiska. Zadaniem osób wykonujących tę pracę jest śledzenie różnorakich spraw – np. o charakterze politycznym, społecznym, które są ignorowane albo w ogóle nieznane państwowym organom ścigania. Reportaże przygotowywane przez dziennikarzy mają formę audycji telewizyjnych (rzadziej radiowych) lub artykułów prasowych.
Z czym wiąże się taka praca? To z pewnością nie jest typowy etat, polegający na siedzeniu przez 8 godzin w biurze. Osoby prowadzące śledztwo dziennikarskie muszą kontaktować się z informatorami, weryfikować zdobytą wiedzę, poznawać okoliczności, świadków, zdobyć dowody. Praca wymaga częstych wyjazdów, ale też żmudnego researchu w archiwach. W wielu wypadkach konieczne jest także przeprowadzenie prowokacji dziennikarskiej.
Jak zostać dziennikarzem śledczym?
Nie ma tutaj jednej utartej ścieżki kariery. Częściej niż typowe wykształcenie dziennikarskie liczy się szczegółowa wiedza z dziedziny, w której tropi się afery oraz umiejętność przelewania informacji na papier lub przekazywania ich w reportażu telewizyjnym.
Oczywiście studia kierunkowe np. dziennikarstwo czy polonistyka są jak najbardziej wskazane, jednak przed osobą chcącą rozwijać taką karierę, stawiane są wyższe wymagania. To np. praca dla polonisty z zaangażowaniem śledzącego show biznes i kierujące nim mechanizmy, ale także dobre zajęcie dla ekonomisty bez problemu poruszającego się w tematyce giełd, transakcji, handlu walutami, który potrafi wszystko w zrozumiały sposób przekazać odbiorcom.
Jeśli kogoś pasjonuje dziennikarstwo śledcze, studia mogą przygotować go bardzo dobrze technicznie lub merytorycznie, jednak ważne są także inne umiejętności, przede wszystkim komunikacyjne. Osoby pracujące nad reportażem, chcąc zdobyć informacje, muszą wzbudzić zaufanie rozmówcy, tak, żeby ten mógł opisać często trudną lub tragiczną historię. Z jednej strony dziennikarz śledczy nie powinien naciskać, a z drugiej konieczne jest, by miał dostęp do wszelkich danych na temat opisywanej sytuacji. Z tym wiążą się kolejne cechy, którymi musi wykazać się reporter śledczy – rzetelność oraz obiektywność. Zawsze należy poznać wszystkie okoliczności konfliktu, argumenty każdej ze stron, historię podejmowanych wcześniej działań tak, aby jak najdokładniej opisać daną sytuację.
Ten zawód wymaga pasji i zaangażowania. Niezwykle ważna jest też etyka w pracy dziennikarza śledczego. Poruszanie niezwykle trudnych tematów, ich prezentacja powinny opierać się na poszanowaniu praw i godności drugiego człowieka.
Warunki pracy dziennikarza śledczego
Jak już wspomniano na początku, nie jest to stateczna posada, opierająca się na regularnych godzinach pracy i powtarzalnych zadaniach. Śledztwa różnią się od siebie, prowadzone są w odmiennych warunkach. Czasem narzędzie pracy dziennikarza śledczego to wyłącznie pióro i notes, ale bywa też tak, iż konieczna jest ukryta kamera, dyktafon i peruka.
Należy pamiętać, że dziennikarz nie stoi ponad prawem i musi przestrzegać obowiązujących go przepisów.
