Kiedy i do czego wykorzystywany jest bilans i rachunek zysków i strat firmy? Kto musi go sporządzać i jakie są poszczególne elementy rachunku zysków i strat?
Rachunek zysków i strat – co to jest?
RZIS (znany również jako rachunek wyników) to dokument, który podsumowuje przychody i koszty przedsiębiorstwa w danym okresie sprawozdawczym oraz pokazuje czy firma jest zdolna do utrzymania się, samofinansowania i generowania zysków. RZIS daje informacje o tym, jaki jest wynik z działalności gospodarczej.
Rachunek wyników wraz z bilansem i rachunkiem przepływów pieniężnych stanowi podstawową wersję sprawozdania finansowego, które spółka musi składać do KRS. Można uzupełnić je o sprawozdanie zarządu oraz inne dodatkowe informacje.
Uwaga! O ile w potocznym języku używamy pojęcia „bilans zysków i strat” to w rachunkowości bilans oraz rachunek zysków i strat nie są pojęciami tożsamymi. Są to dwie odmienne części sprawozdania finansowego. Rachunek zysków i strat sporządza się za dany okres sprawozdawczy, a końcowy wynik finansowy umieszcza w tabeli bilansu. Bilans pokazuje zaś stan firmy na dany moment.
Konstrukcja rachunku zysków i strat w krajach należących do Unii Europejskiej jest określona przez Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26 czerwca 2013 r.
Rachunek zysków i strat – jak zrobić
W Polsce obowiązują dwie możliwości tworzenia rachunku wyników. Rachunek zysków i strat wariant porównawczy i kalkulacyjny - każda jednostka gospodarcza może wybrać, w której wersji chce tworzyć rachunek. Obie bazują na metodzie drobinkowej, czyli od każdego rodzaju przychodów odejmuje się koszt tego samego typu.
Warianty różnią się między sobą zakresem i grupami kosztów przypisywanych do wyniku finansowego oraz sposobem zestawienia informacji o przychodach. Jedynie pierwsza część rachunku (czyli ustalanie zysku lub straty ze sprzedaży) jest różna między oboma typami rachunku. Pozostałe segmenty w obu wersjach są takie same. Należy pamiętać, że o ile wartość sprzedanych towarów i materiałów występuje w każdym wariancie ustalania wyniku sprzedaży, to w zależności od przyjętych przez firmę zasad rachunkowości w obszarze wyceny i ewidencji towarów, wartość ta będzie iloczynem sprzedaży towarów przez cenę zakupu (to, ile firma zapłaciła za towar) lub cenę nabycia (to, ile zapłaciła za towar + dodatkowe koszty związane z jego nabyciem – np. transport).
To, którą wersję rachunku zysków i strat wybrać, zależy przede wszystkim od celów sporządzania rachunku oraz jakości informacji, jakie firma chce uzyskać.
Rachunek zysków i strat – wariant porównawczy
Co do zasady, ta wersja tworzenia rachunku zysków i strat jest mniej pracochłonna w ewidencji księgowej. Koszty zestawia się według rodzaju. Na przykład koszty rodzajowe w rachunku zysków i strat mogą obejmować: amortyzację, zużycie materiałów i energii, usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia brutto, ubezpieczenia społeczne, pozostałe koszty rodzajowe.
Pozwala też uzyskać informację o koszcie wytworzenia produkcji. Nie daje jednak informacji o jednostkowych kosztach wytworzenia produktów. Jeśli nie wykona się odpowiednich korekt, niektóre wskaźniki, które zawierają koszty bądź przychody z działalności operacyjnej, mogą zostać zniekształcone. Ta metoda wykonywania rachunku ma też mniejszą przydatność w podejmowaniu decyzji finansowych dotyczących firmy.
Rachunek zysków i strat – wariant kalkulacyjny
Jeśli możliwości wariantu porównawczego nie będą satysfakcjonujące dla przedsiębiorstwa, można spróbować drugiego wariantu. Metoda kalkulacyjna jest bardziej pracochłonna pod względem ewidencji księgowej. Daje jednak prawidłowe informacje o kosztach wytworzenia produktów i pozwala prawidłowo wyznaczyć wskaźniki, które zawierają w swojej konstrukcji koszty bądź przychody operacyjne.
Rachunek zysków i strat – wzór
Poszczególne segmenty rachunku zysków i strat to w wersji ogólnej następujące elementy:
• przychody ze sprzedaży netto (bez VAT),
• koszt wytworzenia sprzedanych produktów.
Odejmując koszty od przychodów, oblicza się stratę lub zysk ze sprzedaży brutto. Definicję kosztu wytworzenia zawiera Ustawa o rachunkowości (art. 28). To, jak obliczyć koszt wytworzenia sprzedanych produktów bywa sprawą dość skomplikowaną, nie jest to bowiem jedynie koszt związany ściśle z produkcją, ale również koszty, które powstały przed rozpoczęciem produkcji oraz pomiar kosztów niewykorzystanych zdolności produkcyjnych.
Kolejnym segmentem budowy rachunku zysków i strat jest zysk lub strata ze sprzedaży netto, którą uzyskuje się, odejmując od zysku lub straty ze sprzedaży brutto koszty ogólnego zarządu oraz koszty sprzedaży.
Zysk lub stratę netto zwiększa się o pozostałe przychody operacyjne oraz pomniejsza o koszty operacyjne i dopiero tak obliczona pozycja daje zysk z działalności operacyjnej (lub stratę).
Kolejnym krokiem jest dodanie przychodów finansowych i odjęcie kosztów finansowych. Przychody finansowe to na przykład dywidendy, odsetki, zysk z tytułu rozchodu aktywów finansowych, aktualizacja wartości aktywów. Koszty finansowe w rachunku zysków i strat to na przykład odsetki, strata wynikająca z utraty wartości aktywów finansowych po aktualizacji, strata z tytułu rozchodu aktywów finansowych, straty na różnicach kursowych itd.
Po uwzględnieniu kosztów i przychodów finansowych uzyskuje się wskaźnik EBT – zysk / stratę brutto, a po odliczeniu podatku dochodowego, oraz odliczeniu dodatkowych obowiązkowych zmniejszeń zysku (zwiększeń straty) zysk lub stratę netto. Podatek dochodowy w rachunku zysków i strat jest zawsze uwzględniany już po obliczeniu zysku lub straty brutto.