Kim jest etnograf?
Z czym kojarzy się słowo etnograf? Z pewnością wielu z nas ma w głowie obraz Europejczyka w koszuli, sandałach i czapce z daszkiem, żyjącego wśród nieznanych plemion dżungli amazońskiej, poznającego i opisującego obcą kulturę. Jest to dobre skojarzenie, jednak już mało aktualne.
Tak jak nasza wiedza o świecie, tak samo ewolucję przeszła dziedzina etnografii. Czym ona dokładnie jest i czym zajmuje się etnograf?
Posilimy się tu definicją zaczerpnięta z Internetowej Encyklopedii PWN. Początkowo etnografia stosowana była jako synonim etnologii a oba pojęcia odnosiły się do nauki „zajmującej się kulturowym wymiarem egzystencji człowieka w jego społecznych, etnicznych, historycznych i innych uwarunkowaniach”. Obecnie jednak coraz częściej etnografia funkcjonuje jako węższa dziedzina etnologii, w Encyklopedii PWN autorzy wymieniają aż 7 różnorodnych zakresów.
Warto więc dodatkowo przywołać syntezę zawartą w wyszukiwarce opisów zawodów znajdującej się na Wortalu Publicznych Służb Zatrudnienia. Etnograf, któremu przypisano kod 263202, „prowadzi badania i opisuje ginące formy kultury ludowej, określa odrębności kulturowe różnych społeczności (plemiennych, etnicznych, zawodowych); zabezpiecza, kultywuje i popularyzuje twórczość ludową: literaturę, muzykę, zwyczaje, obrzędy oraz sztukę; prowadzi działalność dydaktyczną i naukową”.
Rzeczywistość wymyka się jednak formom encyklopedycznym i przypisuje współczesnym etnografom zupełnie nowe zadania. Wielu z nich, wykorzystując metody etnograficzne, staje się ważnymi członkami zespołów biznesowych.
Jak zostać etnografem?
Wykształcenie etnograficzne oferowane jest na uczelniach w całym kraju. Do wyboru jest etnologia, ale nie tylko. Coraz częściej pojawia się także nowa oferta z zakresu antropologii kulturowej, antropologii stosowanej czy antropologii biznesu. Dostępne są różne tryby nauki, np. stacjonarny i wieczorowy.
W związku z tym, że przyszłemu etnografowi może przyjść badać różne grupy etniczne czy kultury ludowe, ale także cyfrowe nowe plemiona, to kandydat do zawodu powinien być osobą otwartą, komunikatywną, tolerancyjną i cierpliwą. Doświadczenie zawodowe będzie zdobywał między innymi pracując w terenie. Zadania głównie opierają się na kontaktach z ludźmi, ich obserwacji i głębokiej analizie zachowań, relacji.
Etnograf – obowiązki zawodowe
Oprócz samego badania różnych kultur, ich porównywania itd. zadaniem etnografa jest opisywanie zdarzeń, sytuacji, obrazów badanych grup społecznych, w szczególności ginących zjawisk kultury ludowej. To także weryfikacja już istniejących teorii.
Do obowiązków etnografa należy także pozyskiwanie różnorodnych zabytków o charakterze etnograficznym – mogę one dotyczyć zarówno mniejszości narodowych w Polsce, jak i wymarłych plemion z innych kontynentów. A jeśli już daną kolekcję się zgromadzi, należy podjąć wszelkie działania związane z utrzymaniem, eksponowaniem zabytków oraz szerzeniem wiedzy na temat danej kultury.
Coraz częściej etnograf, a raczej antropolog, uczestniczą w badaniach społecznych, marketingowych, PR-owych, HR-owych, czy CSR-owych. Dobór właściwych narzędzi badawczych, analizowanie zachowań pracowników, konsumentów i klientów, oraz przygotowanie wnikliwych raportów badawczych, to codzienność dla humanistów w biznesie. W ten sposób biorą udział w tworzeniu innowacyjnych rozwiązań produktowych i usługowych, udoskonalaniu zarządzania organizacjami czy w badaniu postaw konsumenckich.
Współczesny etnograf posługuje się także nowoczesnymi metodami netnograficznymi (badania etnograficzne prowadzone online), które wykorzystują liczne dane zebrane (o badanych zjawiskach, produktach, usługach, zachowaniach) w mediach cyfrowych. Takie pogłębianie wiedzy o swoich konsumentach docenili już światowi giganci (np. Starbucks, Toyota czy Pepsi) i coraz częściej odkrywają rodzime firmy.
Gdzie szukać pracy?
Gdzie można znaleźć zatrudnienie, zajmując się etnografią?Podstawowe miejsca zatrudnienia to różnego rodzaju instytucje kultury – muzeum etnograficzne, dom kultury, galeria, etnograficzny skansen itd. Można również kontynuować działalność naukową na uczelni.
Obecnie wielu antropologów z warsztatem etnograficznym znajduje ciekawą pracę w agencjach badawczych, centrach badań rynkowych, ośrodkach badań opinii publicznej, w firmach konsultingowych, a także w dużych przedsiębiorstwach, tj. w strukturach działów marketingu czy sprzedaży lub w specjalnie utworzonych jednostkach badawczo-rozwojowych.
Etnograf – zarobki
Wynagrodzenie jest uzależnione od stanowiska, wiedzy, umiejętności i zakresu obowiązków. Przykładowo, według Ogólnopolskiego Badania Wynagrodzeń, mediana pensji pracownika naukowego brutto wynosi 4150 zł, kustosza – 3510 zł, a specjalisty ds. badań rynku – 6510 zł brutto.
