Depresja a praca – co musisz wiedzieć

Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia do 2030 roku depresja będzie najczęściej występującą chorobą na świecie. W Polsce choruje na nią około 1,2 mln osób. Dotyka ludzi w różnym wieku, o różnym statusie społecznym i na różnych stanowiskach. – Statystycznie rzecz biorąc, każdy z nas, niezależnie od roli w firmie, pracuje z osobą chorującą na depresję, choć często o tym nie wie – komentuje psycholog biznesu Joanna Marszalska. Wiele osób z tzw. depresją wysokofunkcjonującą ukrywa chorobę, obawiając się nierównego traktowania ze strony szefa i osądzania przez współpracowników. Są skuteczni w pracy, ale wewnątrz prowadzą bardzo trudną walkę o przetrwanie kolejnego dnia.

Co może pomóc osobie cierpiącej na depresję w codziennym funkcjonowaniu w pracy? Jakie są objawy depresji w miejscu pracy i czy możemy wesprzeć współpracownika lub podwładnego cierpiącego na tę chorobę? Czy na depresję można uzyskać zwolnienie lekarskie?

Depresja – co to?

Depresja to jedna z najpowszechniejszych chorób na świecie. Jest zaburzeniem zdrowia psychicznego, które zaliczane jest do zaburzeń nastroju.  Jest to choroba, która znacznie obniża jakość życia oraz utrudnia funkcjonowanie zarówno społeczne, jak i zawodowe. Często bywa bagatelizowana, a jej pierwsze objawy – lekceważone. Kluczowe jest jednak odróżnienie depresji od smutku, który jest naturalną emocją odczuwaną w trudniejszych chwilach. Zgodnie z definicją podaną przez Światową Organizację Zdrowia epizody depresyjne trwają przez większość dnia, prawie codziennie, przez co najmniej 2 tygodnie.

Choć Światowa Organizacja wskazuje na to, że obecnie istnieją skuteczne metody leczenia depresji, zarówno w ramach terapii psychologicznej, jak i farmakologicznej, zgodnie z jej szacunkami ponad 75% osób chorych na depresję, żyjących w krajach o niskich lub średnich dochodach, nie otrzymuje żadnego leczenia.

• Objawy depresji w miejscu pracy

Depresja jest zaburzeniem nastroju, które może dotyczyć każdego – bez względu na wiek, płeć, sytuację finansową czy zawód. Wpływa na emocje człowieka, jego myśli i zachowanie. Osoba, która cierpi na depresję, może mieć trudności z codziennym funkcjonowaniem, utrzymywaniem relacji społecznych czy realizowaniem swoich obowiązków zawodowych. W pracy depresja może objawiać się spadkiem zaangażowania i efektywności, co z kolei bywa mylnie utożsamiane z wypaleniem zawodowym. 

Czytaj także: Pomoc psychologiczna jako benefit dla pracownika – dlaczego warto?

Czy należy informować pracodawcę o depresji?

– Ważnym wątkiem w kontekście zaburzeń psychicznych w środowisku pracy jest sposób komunikacji oraz uznanie prawa do zachowania poufności osoby chorej. Wciąż wiele osób zmagających się z chorobą nie decyduje się poinformować szefa czy zespołu o swojej depresji z obawy przed reakcją – mogą być uznani za osoby szukające wymówek, unikające obowiązków, a nawet wyśmiani lub postrzegani jako słabi i nieporadni życiowo. Na szczęście rosnąca świadomość w organizacjach biznesowych realnie zmniejsza liczbę takich sytuacji. Osoby, które decydują się otwarcie mówić o swoim stanie, coraz częściej spotykają się ze zrozumieniem i wsparciem ze strony zespołu, przełożonych oraz organizacji – mówi psycholog biznesu Joanna Marszalska.

Depresja może wpływać na obniżenie zdolności do wykonywania codziennych czynności. Kluczowe jest zatem rozróżnienie, czy mamy do czynienia z depresją wywołaną pracą i sytuacją, gdy jej objawy dotyczą wyłącznie sfery zawodowej, czy zaburzenia nastroju dotyczą każdego aspektu naszego życia. 

Objawy depresji

Wiele osób mylnie używa określenia „depresja” do opisania chwilowego smutku, zmęczenia czy braku motywacji. W rzeczywistości depresja jest ciężką chorobą, która wykracza poza zwykłe wahania nastroju. Ma duży wpływ na codzienne funkcjonowanie, a jej objawy są znacznie bardziej złożone i obejmują zarówno aspekty emocjonalne, jak i fizyczne. 

Do charakterystycznych objawów depresji należą:

• utrzymujący się smutek,
• nadmierna drażliwość, łatwe wpadanie w gniew,
• utrzymujące się uczucie niepokoju,
• utrzymujące się długotrwałe pragnienie płaczu, płacz,
• utrata zdolności do odczuwania przyjemności,
• utrata energii i chęci do jakiegokolwiek działania, 
• nadmierne, długotrwałe zmęczenie,
• utrata zainteresowań,
• poczucie winy z powodu swojego stanu, 
• obniżenie poczucia własnej wartości, 
• uczucie beznadziei i bezradności,
• utrata popędu seksualnego,
• zaburzenia snu, w tym bezsenność lub nadmierna senność,
• zaburzenia odżywiania,
• myśli samobójcze, próby samobójcze.

Z kolei do typowych objawów depresji w pracy możemy zaliczyć: 

• problemy z koncentracją,

• pogorszenie pamięci,

• poczucie bezsensowności wykonywanych zadań,

• stała niechęć do chodzenia do pracy,

• brak motywacji do pracy,

• spadek efektywności,

• wycofanie się z relacji zawodowych i towarzyskich,

• trudności z podejmowaniem decyzji,

• niechęć do jakichkolwiek nowych wyzwań,

• obniżenie zdolności obiektywnej oceny sytuacji.

Depresja – przyczyny

Czy depresja jest dziedziczna? Czy na rozwój depresji wpływ mają choroby przewlekłe, a może zaburzenia hormonalne? A w końcu – jakie są tak naprawdę przyczyny depresji?

 WHO wskazuje, że depresję wywołują czynniki społeczne, psychologiczne i biologiczne (często ich kombinacja), a szczególnie narażone na tę chorobę są osoby, które:

• doświadczyły przemocy, 
• doświadczyły poważnej straty lub innych niekorzystnych zdarzeń, 
• doświadczyły problemów w pracy lub w szkole.

Ponadto wśród najważniejszych czynników wpływających na rozwój depresji można wymienić:

• skłonności dziedziczne,

• zaburzenia neuroprzekaźników,

• zaburzenia hormonalne,

• przewlekły stres,

• traumatyczne wydarzenia,

• izolacja społeczna i brak wsparcia,

• nieodpowiedni styl życia,

• choroby przewlekłe.

• Przyczyny depresji w pracy

W kontekście pracy, na pojawienie się epizodów depresyjnych wpływ może mieć też między innymi: 

• toksyczne środowisko pracy,

• nadmierny stres,

• zbyt duża odpowiedzialność,

• przeciążenie obowiązkami,

• mobbing, 

• dyskryminacja i nierówne traktowanie,

• presja czasu,

• poczucie niedocenienia,

• molestowanie w pracy,

• brak rozgraniczenia życia prywatnego od życia zawodowego. 

Czy depresja jest przeciwwskazaniem do pracy?

Depresja może znacząco wpływać na zdolność do wykonywania obowiązków zawodowych. Jest to przede wszystkim uzależnione od stopnia nasilenia objawów i zajmowanego stanowiska. Choroba nie zawsze będzie przeciwwskazaniem do pracy, jednak może uniemożliwić ją w przypadku niektórych zawodów. 

Depresja o silnych objawach może dyskwalifikować z pracy osoby pracujące w charakterze kierowców, pilotów, kontrolerów lotów, lekarzy i ratowników, policjantów czy strażaków. Diagnoza jednak nie musi być równoznaczna z niezdolnością do pracy w tych zawodach. Każdorazowo o tym, czy dana osoba jest zdolna do wykonywania pracy czy nie, decyduje lekarz.

Warto także pamiętać, że choć w większości przypadków depresja nie musi wyłączać z życia zawodowego, w momencie gdy pojawią się poważne problemy z brakiem energii, chęci do życia czy skrajnym wyczerpaniem, psychiatra może zalecić czasową przerwę w pracy i podjęcie terapii. 

Osoby z depresją – jaka praca będzie najmniej obciążająca psychicznie?

Osoby chorujące na depresje mogą pozostawać aktywne zawodowo. Warto pamiętać, że w tym przypadku wybór zawodu ma ogromne znaczenie. Ważne jest, by chorzy na depresję realizowali się w pracy, która nie jest wysoko obciążająca psychicznie i związana ze stałą dużą presją. Ważne, by praca była wolna od sytuacji, które mogą pogłębiać objawy choroby – niewskazane są więc ciągle goniące terminy, nadmierne wymagania i bardzo duża odpowiedzialność np. za zdrowie i życie innych osób.

Najmniej obciążające dla osób z depresją mogą być np. prace biurowe, prace w administracji publicznej, zawody związane z handlem, nauczaniem, działalnością społeczną czy kulturalną. Chorujący na depresję mogą znaleźć swoją niszę w pracach kreatywnych, w pracach manualnych i w pracy fizycznej.

Wiele jednak zależy od warunków pracy i kultury organizacyjnej w konkretnej firmie. Warto wziąć pod lupę w szczególności relacje panujące w zespole, tego, w jaki sposób zarządza się kadrą, czy w firmie panuje atmosfera rywalizacji, czy współpracy, czy pracownicy mają szansę na rozwój, czy zdarza się mobbing lub inne negatywne zjawiska.

Jak dostosować warunki pracy dla osób z depresją?

Dostosowanie warunków pracy dla osób z depresją jest kluczowe dla ich zdrowia psychicznego oraz efektywności zawodowej. Wsparcie emocjonalne czy zmniejszenie presji związanej z czasem i ilością obowiązków może okazać się nieocenioną pomocą dla chorego na depresję.

– Sytuacja, w której pracodawca jest świadomy choroby pracownika, stanowi krok naprzód w radzeniu sobie z wyzwaniem. Zadaniem managerów jest stworzenie atmosfery bezpieczeństwa, w której możliwe będą otwarte rozmowy na ten temat. Długofalowo depresji nie da się ukryć – prędzej czy później choroba wpłynie na relacje w pracy oraz jakość i ilość wykonywanych obowiązków. Jeśli nie wiemy, że ktoś choruje, mogą pojawiać się niepotrzebne insynuacje i domysły. Według badań CBOS co piąty Polak ma przynajmniej łagodną depresję. Statystycznie rzecz biorąc, każdy z nas – niezależnie od roli w firmie – pracuje z osobą chorującą na depresję, choć często o tym nie wie – mówi psycholog Joanna Marszalska.

– Warto natomiast odróżnić sytuację, w której pracownik ma zdiagnozowaną depresję przez lekarza psychiatrę i podjął leczenie farmakologiczne oraz terapię, od sytuacji, gdy sam sobie stawia diagnozę i określa swój obniżony nastrój lub brak motywacji jako depresję – dodaje ekspertka.

Jak powinien zachowywać się manager, gdy pracownik otwarcie mówi o swojej chorobie? W jaki sposób może okazać mu wsparcie? O kilka praktycznych wskazówek poprosiliśmy psycholog biznesu Joannę Marszalską.

– Wspieranie osób z depresją w miejscu pracy wymaga zarówno empatii, jak i strukturalnych rozwiązań. Kluczowe jest budowanie atmosfery otwartości i bezpieczeństwa, która pozwoli na szczerą komunikację i dostosowanie warunków pracy do potrzeb osoby chorej, przy jednoczesnym dbaniu o dobro całego zespołu – podkreśla Joanna Marszalska. 

Czytaj także: Jak stworzyć inkluzywne miejsce pracy? Wywiad z dr Joanną Skonieczną, Kierowniczką Programową KPH

Zwolnienie na depresję – ile może trwać?

Zwolnienie lekarskie w przypadku problemów ze zdrowiem psychicznym może wystawić wyłącznie lekarz psychiatra, który diagnozuje i leczy depresję. W momencie, gdy stwierdzi, że pracownik w danym okresie jest niezdolny do wykonywania obowiązków zawodowych, może wystawić L4. Długość zwolnienia od psychiatry zależy przede wszystkim od diagnozy, nasilenia objawów i sposobu leczenia.

Zwolnienie chorobowe od psychiatry może trwać maksymalnie 182 dni. W sytuacji, gdy po upływie tego terminu pracownik nadal nie jest zdolny do pracy, wówczas może ubiegać się o świadczenie rehabilitacyjne na okres od trzech miesięcy do roku. Po tym czasie mija okres ochronny pracownika.

Czy pracodawca może zwolnić osobę z depresją?

Pracodawca nie może zwolnić pracownika wyłącznie z powodu zdiagnozowanej depresji. W momencie, gdy pracownik jest w trakcie leczenia i posiada ważne zwolnienie lekarskie, jest chroniony przepisami prawa. Sytuacja będzie jednak wygląda zupełnie inaczej w momencie, gdy pracownik mimo depresji nie będzie na zwolnieniu lekarskim. Jeśli jego choroba będzie miała wpływ na efektywność i jakość wykonywanej pracy, wówczas pracodawca ma prawo rozwiązać umowę. 

Światowy Dzień Walki z Depresją – kiedy wypada?

Światowy Dzień Walki z Depresją obchodzony jest 23 lutego. Dzień ten ma na celu podniesienie świadomości na temat choroby, jej objawów oraz dostępnych metod leczenia. Jest to również doskonała okazja, by walczyć ze stygmatyzacją osób zmagających się z tą chorobą. 

Chorujesz na depresję? Nie jesteś sam! Pamiętaj, że szukanie pomocy to pierwszy krok w stronę zdrowia. Nie wiesz, gdzie szukać wsparcia? Poniżej znajdziesz numery telefonów, pod którymi możesz znaleźć pomoc w trudnych chwilach.

Podejrzewasz u siebie depresję? Zadzwoń!

• Centrum wsparcia dla osób dorosłych w kryzysie psychicznym – 800 70 22 22

• Całodobowy telefon zaufania dla osób dorosłych – 116 123

• Całodobowy telefon zaufania dzieci i młodzieży – 116 111

• Antydepresyjny telefon zaufania – 22 484 88 01

Czytaj także: Diabetyk w miejscu pracy

Anna Rychlewicz

Absolwentka dziennikarstwa i zarządzania mediami. Na świat patrzy przez pryzmat tego, jakimi słowami może go opisać. Słowa są także nieodłącznym elementem jej drogi zawodowej. Zajmuje się copywritingiem, redakcją oraz korektą tekstów. O rynku pracy, ubezpieczeniach, wnętrzach, podróżach, zdrowiu i modzie. Porusza tematykę społeczną oraz kryminalną. Pasjonują ją rozmowy z ludźmi. W czasie wolnym poszerza horyzonty i eksploruje otoczenie, prowadząc blog „Brzmi Znajomo”.