Awans zawodowy – stopnie, rozporządzenie, podanie, jak awansować

Awans jest wyróżnieniem dla pracownika. Stanowi potwierdzenie jego osiągnięć oraz jest dowodem licznych sukcesów zawodowych. Dla wielu jest jednym z głównych czynników motywujących do pracy. Ma zwiększyć zaangażowanie pracownika i silniej związać go z miejscem pracy. Od czego zależy awans zawodowy i po jakim czasie można promować pracownika? Czy ten może odmówić awansu? 

Awans zawodowy – co to jest?

W klasycznym ujęciu awans w pracy oznacza przejście pracownika na wyższe stanowisko w ramach hierarchii firmy. Może okazać się niezwykle korzystny dla obu stron – zarówno dla pracodawcy, jak i pracownika. Dla pierwszego oznacza on oszczędność czasu i mniejsze zaangażowanie w proces poszukiwania kandydata na dane stanowisko, a także większe prawdopodobieństwo obsadzenia stanowiska osobą, która idealnie się na nim sprawdzi, gdyż rozumie branżę i sposób funkcjonowania firmy. Awans w strukturach przedsiębiorstwa daje również pewność, że awansowany pracownik idealnie wpisze się w kulturę organizacyjną oraz zespół, ponieważ ten już doskonale zna. Dla samego pracownika bardzo często – choć nie zawsze – awans oznacza lepsze wynagrodzenie, ale przede wszystkim szerszy zakres obowiązków, prestiż, zwiększenie odpowiedzialności oraz szansę na rozwijanie swojej kariery zawodowej i pięcie się po kolejnych jej szczeblach. 

Stopnie awansu zawodowego mogą być ujęte w przepisach dotyczących pracy w zawodach regulowanych. Ściśle określona jest na przykład ścieżka awansu zawodowego nauczycieli. Przepisy dotyczące awansu zawodowego nauczycieli są ujęte w Karcie Nauczyciela. Dzięki temu każdy nauczyciel dokładnie wie, jak się dokształcać i jaki zebrać dorobek zawodowy, by uzyskać awans na wyższe stanowisko. 

W wielu dużych firmach i międzynarodowych korporacjach w ramach polityki kadrowej prowadzony jest plan rozwoju zawodowego pracowników. Zapisy na ten temat uwzględnia się w regulaminie pracy. Przejrzysta ścieżka rozwoju to ważny benefit pozapłacowy, zachęcający pracowników do związania się z daną organizacją na lata i rozwijania w ramach jej struktury. Odpowiedni staż pracy i znaczący dorobek zawodowy skutkuje uzyskaniem wyższego stanowiska, a co za tym idzie, najczęściej także lepszych warunków zatrudnienia. Prowadzenie w pierwszej kolejności rekrutacji wewnętrznych wpływa na zaangażowanie kadry oraz na pozytywny wizerunek firmy, która dba o swoich pracowników.

Nie zawsze jednak ścieżka do awansu zawodowego jest tak jasno określona. W wielu przedsiębiorstwach pracownicy nie wiedzą, co powinni zrobić, żeby zdobyć wyższe stanowisko, rozwijać się zawodowo. Co zrobić, żeby dostać awans? Odpowiedź może być różna w przypadku różnego typu firm, na początek warto jednak zapoznać się z podstawowymi typami awansów.

Rodzaje awansów w rozwoju zawodowym

Możemy wyróżnić dwa podstawowe rodzaje awansu: 

• awans pionowy – najbardziej znana forma awansu oznaczająca zajęcie wyższego stanowiska przez pracownika. Wiąże się zwykle z podwyżką lub zwiększeniem uprawnień. W wielu przedsiębiorstwach, w wyniku rosnącej tendencji do spłaszczania struktur, możliwości awansu tego rodzaju są dość ograniczone. Co więcej, awans pionowy nie zawsze jest równoznaczny ze zwiększeniem prestiżu. W przypadku tzw. awansu na boczny tor pracownik otrzymuje stanowisko wyższe w hierarchii, ale mniej znaczące w firmie;
   

• awans poziomy – forma awansu często związana ze zmianą roli i stanowiska pracownika, które nie jest jednak wyższe w hierarchii firmy. Często oznacza on przeniesienie pracownika do innej jednostki w obrębie przedsiębiorstwa. Z awansem poziomym mamy do czynienia również wtedy, gdy pracownik obejmuje dodatkowe stanowisko, na przykład koordynatora projektu pobocznego względem głównych obowiązków. Awans poziomy zazwyczaj wiąże się ze zwiększeniem uprawnień czy rozpoczęciem koordynacji pracy innych osób. Niekiedy jego celem jest też załagodzenie konfliktów między pracownikami, zapobieganie redukcji etatów bądź lepsze dopasowanie stanowiska do kwalifikacji zatrudnionego. Tego rodzaju awans nie zawsze ma wpływ na zwiększenie pensji. Warto jednak zaznaczyć, że awans poziomy może być też przygotowaniem pracownika do awansu pionowego. 

Awans pionowy i awans poziomy to dwa najpowszechniejsze typy awansu. W kontekście zmiany wynagrodzenia, mówi się również o awansie płacowym, oznaczającym po prostu podwyżkę. Tego typu awans może, ale nie musi, być równoczesny ze zmianą stanowiska czy zwiększeniem uprawnień. Zazwyczaj jest uzależniony od stażu pracy, nabywanego doświadczenia i osiągnięć pracownika.

Z kolei z uwagi na umiejętności i uprawnienia osoby zatrudnionej, możliwy jest również tzw. awans kwalifikacyjny – który w przeciwieństwie do zasady Dilberta mówiącej o tym, że pracownicy niekompetentni mianowani są na stanowiska kierownicze – oznacza osiągnięcie wyższego stopnia kompetencji zawodowych. Ten awans nie musi być jednak związany ze wzrostem wynagrodzenia bądź objęciem wyższego stanowiska.

Awans zawodowy – po jakim czasie?

Dłuższy czas przepracowany w jednej firmie dla wielu może wydawać się wystarczającym powodem do docenienia i wyróżnienia pracownika. Ten pragnie zmierzyć się z nowymi wyzwaniami, ale oczekuje również możliwości dalszego rozwoju zawodowego. Krokiem do niego jest oczywiście awans zawodowy. Powstaje zatem pytanie, kiedy warto starać się o awans i jaki staż pracy jest wystarczający, by promować w ten sposób pracownika?

W wielu firmach kwestia awansu jest regulowana przez wewnętrzną politykę firmy i awansów. W niektórych korporacjach możemy spotkać się z kalendarzem awansów czy podwyżek, na który pracownik nie ma najmniejszego wpływu. Jeśli natomiast w naszej firmie nie obowiązuje określona polityka awansów, zwykle pracownicy rozpoczynają ubieganie się o awans po mniej więcej 2-3 latach pracy. Taki czas uważa się za wystarczający na doskonałe sprawdzenie się na dotychczas zajmowanym stanowisku, ale także rozwinięcie kompetencji i swoich umiejętności na tyle, by piąć się po kolejnych szczeblach kariery. 

Awans zawodowy – od czego zależy?

Zaangażowanie w powierzone obowiązki i ich sumienne wykonywanie to nie wszystko. W rzeczywistości na awans zawodowy składa się wiele czynników. Tutaj – podobnie jak w przypadku stażu pracy, po jakim możliwy jest awans – ogromne znaczenie ma przede wszystkim wewnętrzna polityka firma. Każda może stawiać nieco inne warunki i czego innego wymagać od pracownika migrującego na wyższe stanowisko. 

Wśród czynników mających wpływ na szanse awansu możemy wymienić oczywiście wspomniany staż pracy i doświadczenie zawodowe. Zaangażowanie na rzecz rozwoju firmy, angażowanie się w wymagające projekty i wyróżnienie się na tle innych pracowników z pewnością działają na korzyść potencjalnego kandydata do awansu. Niemniej ważne są także umiejętności interpersonalne, takie jak chociażby umiejętność komunikacji, pracy zespołowej, zarządzania konfliktami czy motywowania innych. To cechy często doceniane przez pracodawców i takie, które mogą przyczynić się do sukcesu zawodowego.

Czytaj także: Predyspozycje psychofizyczne pracownika – czym są, przykłady

Od czego jeszcze zależy awans w pracy? Dostosowanie do kultury organizacyjnej, a przede wszystkim etyka w pracy – to właśnie te kwestie często mogą przesądzić o możliwości awansu. Sumienność i uczciwość pracownika są niezwykle istotne w kontekście awansu zawodowego, ponieważ cechy te dają gwarancję pracodawcy, że taki kandydat jest godny zaufania i warto dać mu szansę na sprawdzenie się w nowej roli. 

Jak zapytać szefa o awans?

Podwyżka wynagrodzenia, wyższe stanowisko, wyróżnienie i większe możliwości rozwoju – chęć tego wszystkiego może być podyktowana chociażby długim stażem pracy w jednej firmie. Warto jednak pamiętać, że z pewnością nie jest to czynnik, który przesądzi o naszym sukcesie zawodowym. Jeśli chcemy ubiegać się o awans w pracy, odrzućmy raczej argument mówiący o wieloletniej współpracy, a merytorycznie przygotujmy się do rozmowy z przełożonym. Warto uzbroić się w konkretne argumenty przemawiające za zasadnością naszego awansu. 

Pamiętajmy jednak, że starania o awans należy rozpocząć znacznie wcześniej niż podczas kluczowej rozmowy z szefem. Swoją dotychczasową postawą musimy udowadniać, że chcemy się dalej rozwijać, poszerzać swoje kompetencje i pozyskiwać nowe umiejętności. Warto więc chętnie brać udział w szkoleniach i kursach. 

Awans zawodowy – jak wpływa na atmosferę w pracy?

Awans w pracy to spore wyróżnienie dla pracownika. Często wiąże się z wyższą pozycją, większym wynagrodzeniem, ale i znacznie większą odpowiedzialnością. Awans wewnętrzny i mianowanie na wyższe stanowisko pracownika, z którym dotychczas współpracowaliśmy, może także znacznie wpłynąć na relacje interpersonalne w pracy, a niekiedy – zepsuć je. Pracownicy, którzy do tej pory byli równi, nagle stają w obliczu sytuacji, gdzie często jeden z nich będzie podlegał i oceniał pracę drugiego. Jedni mogą borykać się z takimi zjawiskami jak szklany sufit czy lepka podłoga, a w tym samym czasie drudzy pną się po kolejnych szczeblach kariery. W takiej sytuacji nierzadko pojawia się frustracja, zawiść czy nawet chęć zemsty na szefie, który jeszcze przed chwilą był kolegą z pracy. Z drugiej strony nowo awansowana osoba może poczuć pokusę, by wykorzystać uzyskaną władzę w niewłaściwy sposób, na przykład zlecając żmudne i trudne zadania nielubianemu współpracownikowi, który teraz jest jego podwładnym. W kontekście ról płciowych niekiedy obserwuje się również tzw. syndrom królowej pszczół w pracy.

Czytaj także: Narcyz w miejscu pracy – jak postępować?

A czy awans zawodowy współpracownika bywa czynnikiem motywującym do pracy innych pracowników czy wręcz przeciwnie? 

Odmowa awansu przez pracownika – powody

Awans w pracy wydaje się bardzo korzystną zmianą. Warto jednak wiedzieć, że pracownik ma prawo odmówić awansu. Przyczyn odmowy awansu może być wiele. Po pierwsze nowe stanowisko nie musi być w pełni zgodne z tym, co zaplanował sobie pracownik na jego zawodowej drodze. Przykładowo, jeśli specjalista IT ma zostać managerem nowego działu, być może zamiast bycia liderem, odpowiadania za pracę innych i ich rekrutowania, chciałby specjalizować się w swojej dziedzinie. Konieczność zarządzania zespołem sprawiłaby natomiast, że miałby mniej czasu na dotychczasowe obowiązki. W takiej sytuacji trudno zarzucić kandydatowi do awansu niskie kwalifikacje w zawodzie, lenistwo czy strach przed odpowiedzialnością. To po prostu świadoma decyzja w zgodzie z własnymi planami zawodowymi.

Nie jest to jednak jedyna przyczyna nieprzyjęcia awansu. Część pracowników nie zgodzi się na taką promocję, ponieważ jest świadoma tego, z czym wiąże się awans w danej firmie. Choć ewentualna podwyżka może okazać się bardzo kusząca, nie musi rekompensować stresu, odpowiedzialności, godzin nadliczbowych czy dodatkowych obowiązków służbowych. Co więcej, kandydat nie zawsze musi czuć się osobą kompetentną do awansu. Niska samoocena, syndrom oszusta, brak wiary we własne umiejętności – także te związane z relacjami interpersonalnymi, kiedy trzeba będzie zarządzać zespołem osób, z którymi do tej pory zajmowało się równe stanowisko – mogą być przyczyną permanentnego stresu, z którym awansowany pracownik może po prostu sobie nie poradzić. 

Czytaj także: Młody szef wśród starszych pracowników – jak się odnaleźć w takiej sytuacji?

Odmowa awansu przez pracownika – skutki

Odmawiając przyjęcia awansu, należy liczyć się z dość surowymi konsekwencjami. Zwykle myślimy, że skoro pracodawca ceni nas na tyle, aby zaproponować nam nowe stanowisko, to powinien przystać na nasze warunki i wykazać się wyrozumiałością. Warto jednak wiedzieć, że w takiej sytuacji dysponuje on pewnym prawem, które uregulowane zostało w Kodeksie pracy, a konkretniej – prawem do zwolnienia pracownika. 

Jeśli pracownik nie zgadza się z decyzją pracodawcy, niezależnie od tego, czy przyjął wypowiedzenie zmieniające i awans, czy też nie, może w ciągu 21 dni odwołać się do sądu pracy.

Awans bez podwyżki

W powszechnym przekonaniu awans zazwyczaj oznacza migrację na wyższe stanowisko, nowe i szersze obowiązki służbowe, zwiększenie odpowiedzialności pracownika, a co za tym idzie – wyższe wynagrodzenie. Warto jednak wiedzieć, że w rzeczywistości niekiedy wygląda to zupełnie inaczej. Awansowany pracownik – owszem – ma najczęściej znaczne szerszy zakres obowiązków służbowych i większą swobodę w podejmowaniu decyzji, jednak za promocją nie idą wyższe zarobki. Niekiedy przełożeni proponują wyższe stanowisko bez wprowadzenia zmian w wynagrodzeniu. 

Jednym z powodów, dla których awansu pracowniczego nie łączy się ze wzrostem wynagrodzenia, jest chęć sprawdzenia i dopasowania osoby do stanowiska. Może się zdarzyć tak, że kandydat rozpatrywany na wyższą pozycję w strukturze firmowej nie ma jeszcze wszystkich niezbędnych umiejętności, by podjąć się takiego wyzwania, ale pracodawca postanowił nieco zaryzykować i dać mu szansę. Wówczas wzrost wynagrodzenia może nastąpić dopiero po całkowitej akceptacji awansowanego pracownika i na przykład po zdobyciu przez niego dodatkowego certyfikatu lub ukończenia wymaganych szkoleń. Inną przyczyną, dla której przełożony nie wprowadza zmian w wynagrodzeniu mimo licznych zmian w obowiązkach służbowych, mogą być chwilowe problemy finansowe przedsiębiorstwa. 

Czytaj także: Postanowienia noworoczne a zmiana pracy

Anna Rychlewicz

Absolwentka dziennikarstwa i zarządzania mediami. Na świat patrzy przez pryzmat tego, jakimi słowami może go opisać. Słowa są także nieodłącznym elementem jej drogi zawodowej. Zajmuje się copywritingiem, redakcją oraz korektą tekstów. O rynku pracy, ubezpieczeniach, wnętrzach, podróżach, zdrowiu i modzie. Porusza tematykę społeczną oraz kryminalną. Pasjonują ją rozmowy z ludźmi. W czasie wolnym poszerza horyzonty i eksploruje otoczenie, prowadząc blog „Brzmi Znajomo”.