„Pracodawcy będą woleli zapłacić sztucznej inteligencji mniej i otrzymać średniej jakości produkt, niż zapłacić więcej i otrzymać coś z duszą” kontra „Moja wymarzona praca polega na kontakcie z drugą osobą, wymaga intuicji, zrozumienia, które nie są możliwe dla AI” – zapytałam swoich rówieśników, czyli przedstawicieli gen Z urodzonych od 1997, czy obawiają się, że sztuczna inteligencja odbierze im w przyszłości pracę.
Spis treści
- Kim byli respondenci?
- Co zetkom kojarzy się ze sztuczną inteligencją?
- O jakich zawodach marzą młodzi ludzie?
- Czy obawiamy się, że sztuczna inteligencja zabierze nam wymarzoną pracę?
- Rynek pracy a AI okiem młodych ludzi
- W jakich zawodach ludzie będą pracować za 10 lat?
- Jakie zawody zostaną zastąpione przez sztuczną inteligencję za 10 lat?
- Jakich zawodów nie da się zastąpić przez AI?
- Świat sztucznej inteligencji naturalną koleją rzeczy
Okazało się, że zdania są podzielone, choć wśród młodych ludzi przeważa optymistyczne podejście: ponad połowa, bo aż 63% przedstawicieli pokolenia Z, którzy wzięli udział w przeprowadzonym przeze mnie badaniu sondażowym, nie postrzega AI jako zagrożenia, a tylko wśród 15% jej rozwój budzi obawy o przyszłe zatrudnienie.
Co jeszcze młodzi ludzie sądzą na temat rozwoju sztucznej inteligencji i jego wpływie na rynek pracy? Szczegółowe wnioski płynące z badania przeprowadzonego metodą CAWI zamieszczam w poniższym artykule.
Kim byli respondenci?
W ankiecie wzięło udział 67 osób (60% kobiet, 37% mężczyzn oraz 3% osób niebinarnych) urodzonych w roku 1997 lub później (przyjęłam jedną z późniejszych dat rozpoczynających pokolenie zetek ze względu na chęć uzyskania odpowiedzi od osób będących jak najbardziej na początku kariery zawodowej albo jeszcze przed jej rozpoczęciem). Najwięcej respondentów pochodziło z miast powyżej 500 tys. mieszkańców (aż 48%) oraz z wsi (25%). Co obecnie robią zetki? Najliczniejsza grupa respondentów (39%) uczy się na studiach. 33% równocześnie studiuje i pracuje, 10% pracuje, a po 9% uczy się w szkole średniej bądź aktualnie szuka pracy.
Co zetkom kojarzy się ze sztuczną inteligencją?
Roboty, narzędzia AI i negatywne konotacje – z tym najczęściej respondenci kojarzyli sztuczną inteligencję. W tym pytaniu badani zostali poproszeni o wymienienie trzech pierwszych myśli, które przychodzą im do głowy w kontekście AI. Bezpośrednio pojęcie „roboty” wskazało aż 37% badanych, natomiast konkretne narzędzia AI (np. chat GPT) prawie 30%, a pesymistyczne konotacje (takie jak: strach, zagrożenie, kradzież, błędy, kłamstwa) – 25% wszystkich ankietowanych. Zaraz potem plasują się pozytywne skojarzenia (możliwości, pomoc, przydatność, ułatwienie), na które wskazało 22% osób, a dalej: technologia (21%), przyszłość (19%), rozwój (19%), konkretne urządzenia (16%), szybkość (13%), sci-fi (9%). Warto wspomnieć, że do kategorii sci-fi były zaliczane dzieła pop-kultury takie jak filmy i gry, które opowiadają o przyszłości i technologii, co pokazuje, że w pewnym stopniu nadal kształtują one nasze wyobrażenie na temat AI.
Z badania wynika, że młodzi ludzie dostrzegają zarówno zagrożenia płynące z rozwoju AI, jak i jego korzyści. Rozbieżność między pozytywnymi a negatywnymi skojarzeniami nie jest znacząca – zwłaszcza, że jeśli weźmiemy pod uwagę nie procent respondentów, a procent odpowiedzi, to nieco więcej pojawiło się optymistycznych skojarzeń.
O jakich zawodach marzą młodzi ludzie?
Nie jest niczym zaskakującym, że najwięcej respondentów marzy o pracy w sektorze IT (aż 27%). Do tej kategorii zaliczano takie zawody jak: programista, UX/UI designer czy twórca gier komputerowych. Kolejna najpopularniejsza grupa profesji miała charakter artystyczny – 19% badanych chce zostać w przyszłości pisarzem_ką, mieć związek z branżą filmową czy sztuką bądź po prostu coś tworzyć. Na trzecim miejscu w tym zestawieniu plasuje się zawód psychologa – 10% respondentów widzi się w tym kierunku. Na pozostałych pozycjach znajdują się kolejno: zawody medyczne (6%), związane z nauczaniem (6%), sportem (3%) oraz nieruchomościami (3%). 4% nie wiedziało, jaka praca byłaby ich wymarzoną, a 22% udzieliło odpowiedzi, których nie można było zakwalifikować do żadnej z wcześniejszych kategorii (np. tłumacz, żołnierz, mechanik).
Główną motywacją, którą respondenci podawali podczas uzasadniania wyboru swojego wymarzonego zawodu, była pasja – młodzi ludzie chcą robić w przyszłości coś, co ich interesuje, a nie tylko umożliwi im dobre zarobki.
Czy obawiamy się, że sztuczna inteligencja zabierze nam wymarzoną pracę?
Jak wspominałam we wstępie, sumarycznie aż 63% badanych nie martwi się wpływem sztucznej inteligencji na rynek pracy, z czego 46% młodych ludzi biorących udział w ankiecie raczej nie się tego nie boi, a 17% nie obawia się tego wcale. Jedynie dla 9% respondentów jest to zdecydowanie powód do zmartwień, a 6% wykazuje pewne zaniepokojenie. 22% nie ma zdania na ten temat. Wielu ankietowanych wskazywało, że ich wymarzony zawód nie da się całkowicie zautomatyzować – być może stąd wynika tak pozytywne postrzeganie tego zagadnienia.
Z interesujących spostrzeżeń, które zostały wymienione przez respondentów przy pytaniu o obawy związane z zastępowaniem ludzi sztuczną inteligencją w pracy, warto wspomnieć o:
- świadomości młodych na temat konieczności ciągłego rozwoju („Jeśli nie będę poznawać i uczyć się korzystać z AI w mojej pracy, to zostanę w tyle i innowacyjny rynek mnie pożre żywcem”, „Bo ją [AI] obserwuję i dostosowuję się do potrzeb rynku”);
- postrzeganiu AI jako „taniej siły roboczej” („Bo jest w stanie już zrobić wiele rzeczy szybciej i lepiej”, „Taniej jest zatrudnić człowieka, który ogarnia Al, niż grupę kilku osób do projektu”);
- przekonaniu respondentów z pokolenia Z o tym, że istnieją zawody, w których AI nie zastąpi człowieka („budowlańca nie zastąpisz maszynami”, „Zawód, który wybrałam sobie, cechuje się ogromną kreatywnością plus praktycznymi umiejętnościami i sadzę, że sztuczna inteligencja nie będzie w stanie zastąpić w tym człowieka”).
Rynek pracy a AI okiem młodych ludzi
„(...) dziś jedna na dziesięć osób wykonuje zawód, na który zapotrzebowanie będzie rosło. Dwie osoby na dziesięć mają pracę, która jest tak mechaniczna, że prawdopodobnie w 2030 r. przejmą ją roboty. Natomiast siedem osób na dziesięć ma zawód, który będzie istnieć, ale sposób jego wykonywania się zmieni”1 – odpowiedział Marek Jakimowicz z firmy Pearson w wywiadzie dotyczącym raportu „Future of skills. Employment in 2030”. Czy młodzi ludzie mają świadomość tych przemian? Jakie zawody ich zdaniem mają przyszłość, a jakie już niedługo przejdą do przeszłości?
-
W jakich zawodach ludzie będą pracować za 10 lat?
Cyfrowy lingwista_ka, cyberprofiler_ka, projektant_ka hybrydowej rzeczywistości – te i wiele więcej „zawodów przyszłości” możemy odnaleźć na stronie mapakarier.org. Autorzy poprzez pojęcie „zawody przyszłości” rozumieją: „zawód, który jeszcze nie istnieje albo istnieje od niedawna, ale wydaje nam się inspirujący, ponieważ odpowiada na rodzące się zapotrzebowanie związane z prognozowanymi zjawiskami społecznymi, demograficznymi, technologicznymi i/lub klimatycznymi. Zawody przyszłości w Mapie Karier nie stanowią zamkniętej listy. Chcemy, aby były punktem wyjścia do refleksji nad potencjalnymi kierunkami rozwoju dzisiejszego świata”2. Czy ankietowani wskazywali podobne zawody, w których będą pracować ludzie za 10 lat?
Znacznie częściej niż typowo nowe zawody ankietowani wymieniali te, które już istnieją, ale za 10 lat jeszcze bardziej zyskają na znaczeniu. Są wśród nich zawody z branż takich jak: IT (63% badanych) medycyna (33%), technika (16%), zdrowie psychiczne (13%), edukacja (13%), budownictwo (10%), gastronomia (10%), artystyczna (10%), pożytek publiczny (7%), zarządzanie (7%), prawo (7%), usługi (6%), nauka (4%), nowe media (4%). Pojawiały się również głosy, że 10 lat to zbyt krótki okres na wielkie przemiany na rynku pracy: „10 lat to za mało na zaobserwowanie radykalnych zmian, będzie porównywalnie jeśli nie tak samo, ewentualnie lekko większy nacisk na zawody związane z programowaniem/technologią”.
Najbardziej interesujące z wypisanych nowych stanowisk to:
-
wytwórca handmade,
-
komunikator z AI,
-
zarządca AI,
-
specjalista z zakresu etyki cyfrowej,
-
„poprawiacz" po AI,
-
osoba filtrująca fake newsy,
-
kierowca zdalny (który kontroluje np. autonomiczne pojazdy z biura),
-
mentor codzienności,
-
planner życia,
-
organizator przestrzeni.
-
Jakie zawody zostaną zastąpione przez sztuczną inteligencję za 10 lat?
Zdaniem wielu ekspertów do 2030 sporo zmieni się na rynku pracy. Personnel Service wytypował 7 największych wyzwań, z którymi obecnie zmaga się sektor zatrudnienia oraz będzie zmagał się w najbliższej przyszłości, a na ich czele stoi właśnie sztuczna inteligencja. Będzie ona nadawała tempo zanikaniu całych zawodów, częściowej automatyzacji innych oraz powstawaniu nowych3. Ginące zawody, które są konsekwencją zmian technologicznych, nie są w historii niczym nowym, wiele profesji, które kiedyś były niezbędne, zostało wypartych przez postęp.
Obecnie: „Maszyny zastępują dużą grupę niewykwalifikowanych pracowników, ale wzrasta zapotrzebowanie na pracowników wysoko wykwalifikowanych, będących w stanie obsłużyć maszyny, rozumiejących procesy i środowisko pracy. Likwidacja grozi jednak również zawodom wymagającym wyższych kwalifikacji”4. Jak ten problem widzą przedstawiciele pokolenia Z?
Najczęściej respondenci wymieniali zawody związane z obsługą klienta (call center, doradca) (41% badanych), pisaniem (jako copywriter czy dziennikarz) (25%) oraz produkcją (21%). Co ciekawe, ankietowani sądzą, że AI częściowo zastąpi programistów (12%), grafików komputerowych (12%) czy księgowych (11%). Ich zdaniem zagrożeni są również pracownicy biurowi (7%) oraz urzędnicy (6%), choć te odpowiedzi pojawiały się sporadycznie. Warto dodać, że kilka osób zaznaczyło, że nie spodziewa się, że w ciągu 10 lat jakiekolwiek zawody zostaną wyparte przez AI, niektóre mogą zostać ewentualnie bardzo zautomatyzowane.
-
Jakich zawodów nie da się zastąpić przez AI?
Medycyna, zdrowie psychiczne, zawody związane z naprawami oraz pracą fizyczną – zawodów z tych branż szczególnie nie da się zastąpić sztuczną inteligencją. Lekarzy i farmaceutów wymieniło 52% badanych, terapeutów i psychologów 17%, a hydraulików, mechaników, elektryków (prace związane z naprawami) 16%, podobnie jak budowlańców (pracowników fizycznych). Na kolejnych miejscach znajdowali się zatrudnieni w branżach takich jak: służby (13%), edukacja (12%), prawo (10%), gastronomia (9%). Co ciekawe, zawody związane z IT podało tylko 6% ankietowanych.
Badania pokazują, że obecnie brakuje pracowników w branżach takich jak: budowlana (cieśle i stolarze budowlani, dekarze i blacharze budowlani), medyczno-opiekuńcza (pielęgniarki, położne), edukacyjna, produkcyjna (spawacze, elektrycy), TLS oraz samochodowa (kierowcy samochodów ciężarowych, autobusów), finansowa czy gastronomiczna. Głównym powodem w 3 pierwszych obszarach jest brak wystarczającej liczby kandydatów (młodzi ludzie raczej nie chcą się kształcić w tych zawodach), w 4 kolejnych niespełnianie wymagań pracodawcy, a w ostatniej warunki, które nie odpowiadają kandydatom5. Mimo że młodzi ludzie często wskazywali zawody z branż długotrwale deficytowych jako te nie do zastąpienia przez AI, to jednak nie wymieniali ich raczej jako swoich wymarzonych profesji. Czy to znaczy, że rozwój sztucznej inteligencji nie jest im straszny i nie czują potrzeby rozwijania się w obszarach niezagrożonych AI? A może zawody „prestiżowe” oraz przyszłości roztaczają wokół siebie tak kuszącą aurę, że przyciągają nawet mimo strachu przed wpływem AI?
Świat sztucznej inteligencji naturalną koleją rzeczy
Naturalną koleją rzeczy jest, że niektóre zawody z czasem przestają być potrzebne bądź zostają zautomatyzowane przez postęp technologiczny, a inne dzięki temu rozwojowi się tworzą. Jeden z respondentów, określając swój stosunek do rozwoju sztucznej inteligencji, napisał: „Jest nieunikniony, z przyszłością nie wygrasz, to nasz naturalny progres, adaptuj się”. Zetki wychowały się w świecie nowoczesnych technologii, przez co przyzwyczaiły się, że do zmian trzeba się szybko przystosowywać, bo inaczej zostanie się w tyle.
Z badania wynika, że przedstawiciele pokolenia Z, którzy wzięli udział w przeprowadzonej przeze mnie ankiecie, mają raczej pozytywny stosunek do tego nieuchronnego postępu, choć zauważają również jego wady:
„Z jednej strony uważam, że jest to proces nieunikniony i w pewnym stopniu potrzebny, ponieważ sztuczna inteligencja w wielu dziedzinach życia może ułatwić człowiekowi pracę, wykluczyć możliwość popełnienia błędu, z drugiej jednak strony mam pewne obawy co do przejęcia przez sztuczną inteligencję kontroli nad wieloma sferami życia człowieka z jednoczesnym jego wykluczeniem, choćby z powodu powtarzalności w wykonywaniu zleconych działań np. przez roboty”.
Niektórzy obawiają się szybkości postępujących zmian oraz potencjalnych przyszłych konsekwencji: „Może przerażać tempo rozwoju i kierunek, w którym zmierza”. Mimo wszystko młodzi ludzie nie obawiają się o swoje przyszłe miejsca pracy i są gotowi dostosowywać się do nowej rzeczywistości.
Jako członkini pokolenia Z podpisuję się zarówno pod tymi nadziejami na lepsze, łatwiejsze jutro, jak i obawami o nasze bezpieczeństwo. Wiem, że pokusa ułatwiania sobie życia jest dużo silniejsza niż przyszłe potencjalne negatywne konsekwencje, przez co rozwój sztucznej inteligencji to coś, na co już nie mamy wpływu.
Dlatego moim zdaniem AI jest jak pociąg pospieszny, do którego wsiedliśmy, a z którego już nie możemy wysiąść. Zamiast więc próbować desperacko wyskoczyć czy go zatrzymać powinniśmy za wszelką cenę dopilnować, żeby dowiózł nas bez szwanku tam, gdzie chcemy, oraz cieszyć się, że nie musimy tej drogi pokonywać pieszo – powolnie i z trudem.
Małgorzata Madej
____________
Przypisy:
1 Jakimowicz M., A jednak niezastąpieni!, [online], rozm. przepr. Ewa Pągowska, [dostęp: 22.07.2023], dostępny w Internecie: http://umiejetnosci2030.pl/wywiad.pdf
2 Treści dostępne za darmo na: Mapa Karier (https://mapakarier.org), licencja CC BY 4.0
3 Wpis na stronie Personnel Service, [dostęp: 22.07.2023], dostępny w Internecie: https://personnelservice.pl/oto-najwieksze-wyzwania-na-rynku-pracy-do-2030-roku/
4 Kobosko M., Ginące zawody jako konsekwencja zmian technologicznych na polskim rynku pracy, „Studia z polityki publicznej”, 8, nr. 4, 2021, s. 75–95, s.80
5 Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie, (2023), Barometr zawodów. Raport podsumowujący badanie w Polsce, [dostęp: 22.07.2023], dostępny w Internecie: https://barometrzawodow.pl//forecast-card-zip/2023/report_pl/raport_ogolnopolski_2023.pdf
Bibliografia:
1. Jakimowicz M., A jednak niezastąpieni!, [online], rozm. przepr. Ewa Pągowska, [dostęp: 22.07.2023], dostępny w Internecie: http://umiejetnosci2030.pl/wywiad.pdf
2. Kobosko M., Ginące zawody jako konsekwencja zmian technologicznych na polskim rynku pracy, „Studia z polityki publicznej”, 8, nr. 4, 2021, s. 75–95, s.80
3. Personnel Service, [dostęp: 22.07.2023], dostępny w Internecie: https://personnelservice.pl/oto-najwieksze-wyzwania-na-rynku-pracy-do-2030-roku/
4. Treści dostępne za darmo na: Mapa Karier (https://mapakarier.org), licencja CC BY 4.0
5. Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie, (2023), Barometr zawodów. Raport podsumowujący badanie w Polsce, [dostęp: 22.07.2023], dostępny w Internecie: https://barometrzawodow.pl//forecast-card-zip/2023/report_pl/raport_ogolnopolski_2023.pdf
____________
Tekst pani Małgorzaty Madej pt. Sztuczna inteligencja, naturalna kolej rzeczy – jak gen Z postrzega wpływ rozwoju AI na rynek pracy w przyszłości? zdobył pierwsze miejsce w konkursie Praca.pl dla uczniów i studentów Rozwój sztucznej inteligencji (AI) i jej wpływ na rynek pracy w przyszłości. Serdecznie gratulujemy!
Sprawdź także artykuły, które otrzymały drugą oraz trzecią nagrodę.
